«كلمۀ الهي»: انواع آن و تطابق ميان آنها از منظر عرفاني

در عرفان اسلامي‌همۀ مظاهر هستي جلوه‌اي از حق تعالي هستند كه بنا به اصل تجلي از منشأ واحدي به ظهور رسيده‌اند. براي اين مظاهر الهي گاه تعبير «كلمه» به‌كار رفته است. اين تعبير بيانگر اين اصل است كه متكلم حقيقي عالَم، ذات واحد حق است و هر آنچه موجود گشته، به نَفَس رحماني حق به منصۀ ظهور رسيده و همچون ارتباط كلمه با صاحب كلام، ارتباطي مستقيم و روشن با وي دارد. براي انواع كلمات الهي تعابير مختلفي ذكر شده است كه برخي از مهم‌ترين آنها كه برگرفته از اصطلاحات قرآني است، «كلمات آفاقي»، «كلمات انفسي» و «كلمات قرآني» مي‌باشد. اين سه نوع كلمۀ الهي، سه كتاب «آفاقي»، «انفسي» و «قرآني» را تشكيل مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند كه توجه و دقت به آنها در كنار هم راه‌گشاي معرفت پروردگار است. افزون بر اين، از آنجا كه آنها از يك منشأ واحد به ظهور رسيده‌اند، تشابه و تطابق بسياري نيز ميان آنها به لحاظ كلي و جزيي به چشم مي‌آيد كه به برخي از آنها اشاره مي‌شود.