بررسي اثر قدرت گروداران ذي نفوذ در مديريت مشاركتي منابع آب دشت قزوين

Stakeholder analysis in cooperative management of water resources in Qazvin plain: Investigation of powerful stakeholder’s impact

سابقه و هدف: تحليل گروداران يكي از فاكتورهاي كليدي و تأثيرگذار در موفقيت سياست‌هاي مديريتي در هر زمينه‌اي است. اين ابزار آمار مفيدي در مورد افرادي كه در طرح‌هاي مديريت منابع آب اثرگذار هستند ارائه مي‌دهد. اطلاعات حاصل از تحليل گروداران مي‌تواند به عنوان ورودي مدل‌ها و تحقيقات ديگر در نظر گرفته شوند كه جهت برنامه‌ريزي طرح‌ها و سياست‌هاي آينده و ارزيابي ميزان موفقيت آن‌‌ها استفاده مي‌شوند. استفاده از روش‌هاي مديريت مشاركتي در اجراي طرح‌هاي مديريت منابع آب ميزان مشاركت گروداران را در مناطق مختلف بررسي مي‌كند و اثر ايشان را در موفقيت طرح‌هاي مديريتي ارزيابي مي‌نمايد. مشاركت گروداران به ترتيب با منافع و قدرت و به تبع آن اهميت ايشان در ارتباط است. مدل‌سازي قدرت گروداران و بررسي ارتباط آن ميان ساير خصوصيات ايشان ارائه اخيراً مورد توجه قرار گرفته است. هدف از اين تحقيق ارائه راهكاري جهت تدقيق و تسهيل تحليل گروداران است، لذا مدلي براي شبيه‌سازي اهميت و قدرت گروداران در شبكه آبياري قزوين جهت تحليل سياست‌هاي مديريتي در حوزه مديريت منابع آب ارائه شده است. مواد و روش‌ها: جهت جمع‌آوري اطلاعات اوليه براي مدل‌سازي و شناسايي خصوصيات گروداران، از پرسشنامه‌ها و برگزاري جلسات مصاحبه با گروداران كليدي استفاده شده است. به منظور تعيين گروه‌هاي كليدي گروداران از تحليل سلسله مراتبي همراه با تلفيق نظرخبره استفاده شد. با استفاده از چهارچوب-هاي تحليل گروداران كه از پيش تبيين شده‌بودند مدل شبيه‌‌سازي و واسنجي خصوصيات گروداران تعريف و ايجاد شد. جهت واسنجي و تخمين پارامترهاي مدلِ شبيه‌سازي خصوصيات گروداران از الگوريتم ژنتيك استفاده شد. سپس قدرت و اهميت گروداران با استفاده از مدل خصوصيات ايشان ارزيابي شد و نتايج آن واسنجي و با روش‌هاي پيشين مقايسه گرديد. يافته‌ها: از تحليل سطح آگاهي گروداران مشخص شد كه عوامل آگاهي دهنده در ميان گروداران مانند رسانه يا ساير گروه‌ها بايستي اطلاعات بيشتري در زمينه منابع آب منطقه داشته باشند. از سوي ديگر آگاهي پايين سياست‌مداران كه نقش مهمي در تأمين منابع آب در منطقه ايفا مي‌كنند نگران كننده است. برخي از گروداران در گروه سياستمداران و مديران سازمان‌ها از لحاظ جايگاه اجتماعي در منطقه از مقبوليت قابل توجهي برخوردار هستند كه باعث مي‌شود جزو شاخص‌ترين گروداران قرار گيرند. از لحاظ اهميت نيز گروداران در گروه‌هاي سياست‌مداران و مديران جزو قدرتمندترين افراد و مصرف‌كنندگان شهري ضعيف‌ترين گروداران از اين منظر هستند. همچنين مشخص شد كه مدل ارائه شده از دقت قابل قبولي برخوردار است به طوري كه ميانگين خطاي مطلق در ارزيابي شبيه‌سازي اهميت 0/487 بدست آمد. نتايج تحقيقات نشان داد كه بين سطح دانش، منابع، رهبري، قدرت و اهميتِ گروداران اندركنش وجود دارد. از سوي ديگر خطرات بالقوه و فرصت‌هاي ايجاد گروه‌هاي گروداران تبيين شدند. از نتايج ديگر اين تحقيق مي‌توان به تعيين اندركنش‌هاي پنهان بين گروداران نام برد كه با استفاده از چهارچوب تئوري گروداران تبيين شده‌اند. نتيجه‌گيري: اين تحقيق در راستاي كمك به مديران و تصميم‌گيرندگانِ شبكه آبياري قزوين انجام گرفت تا از اين طريق بتوانند عواقب ناشي از فشارهاي گروداران ذي‌نفوذ در بهره‌برداي بيش‌ از حد از منابع آب را مشاهده كنند. نتيجه كلي حاصله مشخص كرد كه ايجاد ديدگاه مثبت در مورد حفاظت از منابع آب از طريق كاهش گروداران مخالف با استفاده از ايجاد منافع بومي و ارائه تسهيلات قابل انجام است. بنابراين تشويق گروداران مخالف در راستاي حفاظت از منابع آب در منطقه مي‌تواند تشكل‌هاي حامي منابع آب را در وضعيت بهتري نسبت به گروداران مخالف قرار دهد. نتيجه ديگر اينكه، با بكارگيري تحليل گروداران به صورت مستمر مي‌توان كمك شايان ذكري براي مشاهده اندركنش‌هاي گروداران و تشخيص فرصت‌هاي بالقوه در راهكارهاي مديريتي انجام داد.

Stakeholder analysis is one of the key factors in success of management policies in all fields. This tool represents suitable information about the individuals that are effectively participate in water management plans implementation. The obtained information from stakeholder analysis can be considered as model input in researches in order to schedule the plans and evaluate success of water resources policies. Recently, researchers have tried to use participatory management methods for application of water management plans to investigate the level of cooperation of stakeholders. Often, the results indicate a lack of confidence and poor participation in this field. It has been observed that stakeholder participation is in correlation with stakeholders’ interests and power (importance). However, no model has been developed to simulate stakeholder power and importance. The purpose of this study is to represent a framework to accurate and ease stakeholder analysis process in primary studies in water management policies or plans. In this research, a novel model is proposed for simulation of stakeholders’ importance to analyze management policies in the field of water resources management. Qazvin irrigation network is chosen as a case study for this research. Lack of trust between all the stakeholders for implementation of plans and policies and failures of first attempts of creating and organizing groups of stakeholders, resulted in ineffective operation and maintenance of the irrigation network. These failures are often because of planning without complete knowledge about stakeholders and neglecting their interests and importance. In order to gather primary information and analyze input data for the stakeholder characteristic model, questioners and interviews with key stakeholders were performed. Key stakeholder groups were chosen using expert choice and analytic hierarchy process. On the other hand, stakeholder’s power and importance were evaluated using stakeholder characteristic modeling and calibration to compare its result with other stakeholder analysis frameworks. Genetic algorithm was used to calibrate stakeholder characteristic model as well as to estimate the model parameters. It is observed that the model is able to simulate the importance of stakeholders in an acceptable level with mean absolute error of 0.487. The results showed that there is correlations between knowledge level, resources, leadership, power and importance of stakeholders. One of the results of this study is that the hidden interactions between the stakeholders were defined using stakeholder analysis framework. This research was done to help managers and decision makers of Qazvin irrigation network to observe consequences of powerful stakeholder’s effect on excessive water withdrawals. It is concluded that using stakeholder analysis can help to better define stakeholder relationships and to recognize potential opportunities in management strategies.