پديد آورندگان :
لطفي نسب اصل، سكينه وزارت جهادكشاورزي - سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، تهران , گوهردوست، آزاده وزارت جهادكشاورزي - سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، تهران , خسروشاهي، محمد وزارت جهادكشاورزي - سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، تهران
كليدواژه :
خشكسالي هواشناسي , مدل نيم تغييرنما , شاخص SPI , شاخص CZI , روش هاي درونيابي
چكيده فارسي :
خشكسالي به عنوان يكي از مهم ترين بلاياي طبيعي پديدهاي است پيچيده، كه تاثيرات مهمي بر روي منابع آبي و اكوسيستم هاي طبيعي گذاشته و زندگي بسياري از جوامع انساني را از نظر اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي تحت تأثير قرار ميدهد. لذا ايجاد يك سيستم مديريتي مناسب مبتني بر شناخت ويژگي هاي خشكسالي از جنبه‌هاي فراواني، شدت، تداوم و گستره و پايش آن به منظور كاهش خسارات و تبعات ناشي از آن امري ضروري و اجتناب ناپذير است. در اين تحقيق با هدف درك بهتر از خشكسالي هاي حوضه جازموزيان و شناخت دوره‌هاي خشك و تر به مطالعه 8 ويژگي خشكسالي با استفاده از شاخص‌هاي خشكسالي هواشناسي SPI و CZI و سيستم اطلاعات جغرافيايي پرداخته شد و بدين منظور داده هـاي بـارش 24 ايستگاه بارانسنجي در يك دوره سي ساله بين سالهاي63 -1362 تا 92 -1391 استخراج و ارزيابي خشكسالي بر اساس آنها صورت پذيرفت. به منظور درونيابي و تهيه مناسب ترين نقشه پهنه بندي ويژگي هاي مورد مطالعه روشهاي كريجينگ، كوكريجينگ و معكوس فاصله (IDW) انتخاب و مورد مقايسه و ارزيابي قرار گرفتند. براي انتخاب مدل مناسب جهت برازش بر روي واريوگرام تجربي از معيار نسبت واريانس ساختار دار (Sill) به غير ساختاردار (Nugget) استفاده شد و جهت انتخاب روش درونيابي بهينه معيارهاي ميانگين خطا (MBE)، ميانگين قدر مطلق خطا (MAE)، جذر ميانگين مربعات خطا (RMSE) و انحراف استاندارد عمومي (GSD) با مقادير كمتر و ساختار فضايي قويتر مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج حاصله نشان داد كه در مطالعه اكثريت ويژگي هاي خشكسالي روش كوكريجينگ نسبت به دو روش ديگر ارجحيت داشته و شاخص SPI وضعيت خشكسالي را با جزئيات بيشتر و بهتري نسبت به شاخص CZI ارزيابي مي كند. از طرفي حوضه آبخيز جازموريان بخصوص در نواحي شرقي و محدوده استان سيستان و بلوچستان از حساسيت نسبتاً بالايي نسبت به پديده خشكسالي برخوردار بوده به گونه اي كه بر ميزان فراواني، تداوم و شدت خشكسالي ها به سمت نواحي شرقي و جنوب شرقي افزوده مي‌شود و ساكنين اين مناطق را به شدت تحت تاثير پيامدهاي ناشي از خشكسالي قرار مي دهد. لذا پيشنهاد مي گردد در برنامـه ريـزي هـاي كلان و طرح هاي مديريت مقابله با پديده خشكسالي براي حوضه جازموريان به مطالعه خشكسالي در مقياسه اي زماني مختلف ماهانه و سالانه پرداخته و نسبت به ارايه راهكار مناسب و مجزا براي مناطق مرتفع و مناطق دشتي و پست اقدام گردد.
چكيده لاتين :
As one of the most important natural disasters “drought” is a phenomenon, which has an important impact on water resources, natural ecosystems and human societies economic, social, political and cultural from the point of view. Therefore, it is essential and inevitable to create a proper management system based on the recognition of the drought characteristics including frequency, severity, continuity and spatial extend, and its monitoring to reduce the damages and its consequences. In this study, with the aim of better understanding of droughts in Jazmorian watershed and recognizing dry and wet periods, eight special characteristics of drought were studied using the SPI and CZI Meteorological drought indices and Geographic Information System (GIS). For this the rainfall data of 24 rain gauge stations were used over a 30year period of 1983-2013 and the drought condition were assessed. In order to interpolate and prepare the most suitable zoning map for the studied features, Kriging, Co-kriging and Inverse Distance Weighted (IDW) methods were selected and compared. To select the appropriate model for fitting on the experimental variogram, the ratio of Sill to Nugget was used. To choose the right interpolation method, the mean absolute error (MAE), mean bias error (MBE), root mean square error (RMSE), and general standard deviation (GSD) were calculated then selected with lower values indicating stronger spatial structures. The results showed that in studying the majority of drought features, the co-kriging method was better than the other two methods, and the SPI index evaluated the drought condition in more detail than the CZI index. On the other hand, the Jazmourian watershed, especially in the eastern part of the province of Sistan- Baluchestan, has a relatively high sensitivity to the drought phenomenon, in which increases the frequency, continuity and severity of droughts to the eastern and southeast regions, and affect the inhabitants of these areas heavily by the consequences of the drought. Therefore, it is suggested that in macro planning and drought management plans for Jazmorian watershed, studying drought in different monthly and annual time scales and providing a suitable strategy for the management of drought in the highlands and plains areas separately.
