تأثير زهكشي كنترل شده بر دبي زهاب، سطح ايستابي و بهره‌وري آب در دشت مغان

The Effect of Controlled Drainage on Drainage Discharge, water Table and Water Productivity in Maghan Plain

امروزه، كاركرد اصلي زهكشي، تنها خروج آب اضافي از نيمرخ خاك نيست، بلكه مديريت سطح ايستابي نيز به اهداف آن اضافه ‌شده است. زهكشي كنترل‌شده يكي از روش­هايي است كه مي­تواند چنين هدفي را تحقق بخشد. در اين پژوهش، سامانه زهكشي كنترل‌شده در اراضي دشت مغان با هدف كاهش حجم زهاب خروجي، مديريت بهتر سطح ايستابي و افزايش بهره­وري آب آبياري در محصولات ذرت و گندم به اجرا در آمد. اين بررسي در زميني به مساحت 40 هكتار در قالب سه تيمار شامل زهكشي آزاد(FD) ، زهكشي كنترل‌شده با عمق كنترل ثابت 70 سانتي­متر(CD70) و زهكشي كنترل‌شده با عمق متغير در دوره رشد گياه (CDch) و در سه تكرار صورت گرفت. اطلاعات جمع‌آوري‌شده شامل ميزان دبي خروجي از زهكش­ها، تغييرات زماني و مكاني سطح ايستابي و عملكرد محصولات ذرت و گندم بود. نتايج اين پژوهش نشان داد كه در تيمارهاي CDch و CD70، حجم زهاب خروجي از زهكش­ها در محصول ذرت 2/51 و 8/43 درصد و در محصول گندم 6/46 و 1/33 درصد و به‌صورت معني­داري نسبت به زهكشي آزاد (FD) كاهش يافت. نتايج همچنين نشان داد كه سطح ايستابي در زهكشي آزاد نوسانات بيشتري نسبت به تيمارهاي زهكشي كنترل‌شده دارد. ميزان عملكرد علوفه‌تر در محصول ذرت در تيمارهاي CD70 و CDch به ميزان 9/24 و 1/19 درصد و عملكرد دانه گندم 3/41 و 6/26 درصد نسبت به تيمار FD افزايش يافت. درنهايت، نتايج نشان داد كه بهره ­وري آب آبياري در تيمارهاي زهكشي كنترل‌شده و به ­خصوص تيمار CDch بيش از تيمار زهكشي آزاد بود. با اجراي سامانه زهكشي كنترل‌شده، علاوه بر كاهش زهاب خروجي، از ميزان خسارات زيست‌ محيطي ناشي از زهاب در پايين‌دست مزارع نيز كاسته مي­شود.

Today the main function of drainage, is not only out excess water, but its main purpose has changed to manage the water table. Controlled drainage is one of the procedures that can fulfill this goal. In this study, controlled drainage system in the lands of the Maghan plain was implemented to reduce the volume of drainage water, water table management, increase efficiency and productivity of water use efficiency in corn and wheat. This study was implemented in 40 hectares' area in three treatments and three repeated included free drainage (FD), controlled drainage with fixed control depth 70 cm (CD70) and controlled drainage with variable depth during plant growth (CDch). The collected information includes the discharge from drains, temporal and spatial changes in water table levels and production of corn and wheat crops in two consecutive seasons. The results showed that volume of laterals drainage in CDch and the CD70 treatment 51.2 and 43.8 percent in corn and 46.6 and 33.1 percentage for wheat declines into significant related to free drainage (FD). Investigation on water table fluctuation revealed that the free drainage has more frequency than the controlled drainage treatments. The wet forage in maize in the treatment of CD70 and CDch was to the 24.9 and 19.1 percent and in grain wheat increased 41.3 and 26.6% percent compared to the treatment of FD. Finally, the results showed that the water use productivity in controlled drainage treatments and especially is the CDch treatment was more than free drainage treatment. By implementing controlled drainage system in addition to reducing drainage water, it will be reduced the environmental damage caused by the drainage for downstream farms.