خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك‌هاي جنگلي بلوط در اقليم‌هاي مختلف استان ايلام

Chemical and physical characteristics of oak forest soils in different climates in Ilam Province

در بين عام ل­هاي خاك‌سازي، اقليم از مهم‌ترين عواملي است كه مي­تواند خصوصيات شيميايي و فيزيكي خاك­هاي هر منطقه را تعيين ‌‌كند. اين پژوهش با هدف بررسي اثر اقليم‌هاي‌ مختلف در استان ايلام بر برخي خصوصيات شيميايي و فيزيكي خاك‌هاي جنگلي بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) با دو فرم رويشي دانه ­زاد و شاخه­زاد انجام گرفت. نمونه‌برداري از عمق 20-0 سانتي‌متري خاك به ­صورت تصادفي از هر منطقه و براي هر فرم رويشي از زير پايه ­هاي درختان شاخه­زاد و دانه­زاد انجام گرفت. بر اساس نتايج، تأثير اقليم بر همۀ خصوصيات شيميايي و فيزيكي خاك در سطح احتمال 1 درصد معني­دار شد كه بيانگر تأثير­گذاري و اهميت آب‌و‌هوا بر خصوصيات خاك در سه منطقۀ بررسي‌شده در استان ايلام است. درحالي ­كه فرم رويشي به‌جز مقدار پتاسيم (01/0 < p)، تأثير معني­داري بر ديگر خصوصيات خاك نشان نداد كه نشانۀ تأثيرگذاري كمتر پوشش جنگلي نسبت به اقليم بر خصوصيات خاك است. بيشترين pH خاك در سيروان با مقدار 4/7 و كمترين آن در ايلام و ايوان با مقدار 1/7 مشاهده شد. همچنين ايلام با بارندگي متوسط 556 ميلي­متر، بيشترين مقدار كربن آلي (1/3 درصد) را نسبت به دو منطقۀ ايوان و سيروان داشت. همبستگي ساده بين متغيرهاي اندازه­گيري‌شده براي دو فرم رويشي درختان بلوط از روند يكنواختي تبعيت مي­كرد و اغلب خصوصيات خاك با يكديگر همبستگي قوي و معني­ داري (01/0α =) نشان دادند. به ­طور كلي آب ‌و‌ هوا نسبت به فرم رويشي، خصوصيات خاك را بيشتر تحت تأثير قرار داد كه بيانگر اهميت اقليم در فرايندهاي خاك‌سازي است. بررسي خصوصيات فرم رويشي نشان داد كه ايلام بهترين شرايط را از نظر اقليم، خاك و ارتفاع از سطح دريا براي رشد درختان بلوط دارد.

Among the soil forming factors, climate is one of the most important factors that determines the soil physical and chemical properties. This research aims at studying the effect of different climates in Ilam Province on soil chemical and physical characteristics of Iranian oak forest (Quercus brantii Lindl.) including high and coppice growth types. Soil samples were randomly taken at 0-20 cm depth under each growth types. According to the results, the climate significantly affected all soil chemical and physical characteristics (p < 0.01) which indicates the importance of climate effect in three study areas of Ilam province. While, except for soil’s K (p < 0.01), growth type had no significant effect on soil properties which indicates that climate effectiveness is more important than growth type on soil properties. The highest and lowest pH was found in Syrvan with 7.4, and in Ilam and Eyvan with 7.1, respectively. Ilam region with 556 mm rainfall had the most amount of OC=31% compared to Eyvan and Syrvan regions. Simple correlation for two growth types showed steady trends between variables and most soil variables had strong and significant correlation (α=0.01). Generally, climate had more influence than growth type on soil properties which indicates the importance of climate on soil forming processes. Based on growth type characteristics, Ilam has the best conditions for oak tree growth in terms of soil and climate.