امكان‌سنجي تاثيرپذيري قرائت حمزه كوفي از قرائت امام صادق (عليه‌السلام)

Feasibility of The Influence of Imam Sādiq's Reading on Ḥamza b. Ḥabīb Kūfī’s

حمزة بن حبيب (80–156ق)، يكى‌ از قاريان‌ هفتگانه كوفي است كه گفته‌شده اساسي‌ترين ويژگى قرائتش، فراگيري از طريق نقل و اثر بدون هيچ‌گونه اجتهاد و اختيار بوده به‌گونه‌اي كه به‌واسطه بررسي قرائت او، مي‌توان به قرائت بزرگ‌ترين مشايخ و ممتازترين اساتيد قرائت از صحابه دست يافت. مسئله نقل از طريق اثر بدون اجتهاد آن‌چنان در قرائت حمزه شاخص است كه برخي از عالمان اين دانش راه دستيابي به قرائت صحابه را، تأمل در قرائت حمزه دانسته و با مبنا قرار دادن قرائت حمزه، به مقايسه آن با ديگر قرائات پرداخته‌اند. در گزارش‌هاي تاريخي آمده است كه وي بيشترين استفاده را از جعفر بن محمد الصادق(ع) (م148ق) داشته و قرآن را مستقيماً بر ايشان قرائت كرده و تنها در 10 حرف با آن امام اختلاف دارد. بي‌شك اگر اين‌گونه گزارش‌ها صحّت داشته باشد و قرائت حمزه نيز به‌صورت كامل در دسترس باشد، راه وصول به قرائت اهل‌بيت (ع) امكان‌پذير است. لذا در اين پژوهش تلاش شده تا دلايل امكان چنين واقعه‌اي بررسي و تحليل شود. مؤلف معتقد است كه اين گزارش‌ها، دالّ بر وجود جريان «اهل‌بيت محوري» در بوم كوفه بوده كه بررسي آن به‌منظور تحليل حوادث صدر اسلام به‌ويژه در حوزه علوم قرآني براي پژوهشگران اين عرصه بسيار ضروري است

Ḥamza b. Ḥabīb (80-156 H.) is one of the seven Kūfī Qur'anic readers (reciters), which proves that the most basic feature of his reading is reciting the holy Qur’an by Traditions (ḥadīth) without interfering his own personal opinions or authority (fatwā). Through examining his reading, therefore, we can reach that of the greatest Companions as well. The issue of traditional-based reading without personal fatwās is so prominent in Hamza's recitation that some scholars considered the study of this recitation as a way to achieve the Companions’ readings. Historical reports say that he used greatly Imam Sādiq (AS)’s (d. 148 H.) views, read the Qur'an directly to him, and differed with him only on 10 letters. If such reports are correct, we can without a doubt detect the Ahl al-Bayt (AS)’s reading of the holy Qur’an. The present research aims to investigate the reasons of such facts. The author believes that these reports refer to the prevailing tendency to Ahl al-Bayt in Kūfa community, which is very important for analysing the events of the early Islamic period, especially for those who study Qur’anic sciences.