كليدواژه :
فطرت انسان , ابعاد و انواع فطرت , نهج البلاغه , معارف وحياني
چكيده فارسي :
فطرت، يكي از مباحث ديرين و مهم انسان‌شناختي است كه معاني گوناگوني در علوم منطق، فلسفه، كلام، عرفان و هم‌چنين معارف وحياني دارد و از منظر هر يك از اين علوم، ابعاد متفاوتي را شامل مي‌گردد. مقاله پيش رو، مسأله ابعاد فطرت را از منظر معارف وحياني به ويژه نهج‌البلاغه برمي‌رسد. بر همين اساس، فطرت به ابعاد هشت‌گانه تقسيم مي‌شود: فطرت اوليه، ثانويه، بالفعل، بالقوه، ادراكي، گرايشي، مشترك و اختصاصي. از اين منظر، فطرت اوليه انسان، بلافاصله بعد از تكوين جوهره او شكل مي‌گيرد. فطرت ثانويه هم در مرحله تكوين ساحت‌هاي تركيبي انسان تكوُّن مي‌يابد. فطرت بالفعل و بالقوه هم دو نوع ديگر از ابعاد فطرت انسان است كه معارف وحياني به ويژه نهج‌البلاغه به آن تأكيد كرده‌اند. هم‌چنين معارف وحياني، به دو نوع فطرت ادراكي و گرايشي اشاره دارند كه به‌طور متعارف مورد بحث متكلمان بوده است. اما دو بعد ديگر فطرت، از منظر پيش‌گفته، فطرت مشترك و اختصاصي است. فطرت اختصاصي در برابر فطرت مشترك، به ويژگي‌هاي پيشيني فرد فرد انسان‌ها اشاره دارد كه به طور اختصاصي از آن‌ها برخوردارند؛ مانند طينت‌هاي مختلف.
چكيده لاتين :
Human instinct is one of the oldest and most important discussions of anthropology. It has received different definitions in logic, philosophy, theology, mysticism, and the divine knowledge, and has been credited with different dimensions by each of the foregoing fields of knowledge. The article at hand inspects the different dimensions of human instinct through the lenses of the divine knowledge, especially that of the Nahjul Balāghah. Accordingly, human instinct is divided into eight dimensions: primary, secondary, actual, potential, perceptual, attitudinal, common, and exclusive. From this viewpoint, the human primary instinct is formed after generation of his essence. The secondary instinct is molded in the phase when human's mixed domains are being generated. The actual and potential categories are two other dimensions of human instinct that have been underscored by the divine knowledge, especially by Nahjul Balāghah. Moreover, the divine knowledge speaks about the perceptual and attitudinal instincts that have been conventionally discussed by theologians. Nonetheless, the other two dimensions of human instinct from the viewpoint of the divine knowledge are the common and exclusive instincts. Contrary to the common instinct, the exclusive instinct refers to the initial traits that each and every human enjoys, such as the different natural dispositions.
