تحليل كاركرد ديدگاه اسطوره‌اي الياده در صفوه‌الصفاي ابن‌بزاز اردبيلي

اين پژوهش به روش توصيفيتحليلي و براساس ديدگاه اسطوره‌اي ميرچا الياده، به نقد و تحليل صفوۀ‌الصفاي ابن‌بزاز اردبيلي مي‌پردازد. از ديدگاه الياده، اسطوره مهم‌ترين شكل تفكر جمعي، واقعي و مقدس است و به همين دليل سرمشق و تكرارپذير مي‌شود. در اسطوره، قهرمان با تغيير و تبديل تجربۀ حسي به تجربۀ ديني، به شرايط فراانساني دست مي‌يابد. ديني‌بودن اين تجربه بدين‌معناست كه وجود فرد در دنياي روزمره متوقف، و با نيروهاي ماوراي طبيعي به جهاني نوراني وارد مي‌شود. درنتيجه با بهره‌گيري از تجربۀ ديني مي‌تواند وقايع اسطوره‌اي را تكرار كند. مطابق با الگوي اسطوره‌اي الياده، قداست اسطوره‌اي شيخ صفي، قهرمان صفوۀ‌الصفا، همانند كهن‌الگوي ايزدان و ديرينه‌الگوهاست. مصاديق و مؤلفه‌هاي زمان و مكان اساطيري ميرچا الياده نيز در صفوۀ‌الصفا مشهود است؛ چنانكه شيخ صفي با بهره‌گيري از تجربۀ ديني، به‌نوعي وقايع اسطوره‌اي را تكرار مي‌كند و متناسب با مصداق انسان مذهبي، با رياضت‌كشي از توان حسي به توان ديني دست مي‌يابد و از اين طريق به اشراق و بصيرت دروني نائل و دل او آمادۀ پذيرش حقايق مي‌شود. در مرحلۀ رازآموزي و تشرف، آزمون‌هاي سخت و مكان‌هاي تنگ و محبوس براي يادگيري رموز عرفاني، به‌نوعي تداعي‌كنندۀ عالم جنيني و تولد دوباره است. قهرمان با طي مراحل تشرف و رازآموزي، به تجلي مقدس دست مي‌يابد و با صعود روحاني (عروج) به رؤيت فرشتگان نائل مي‌شود. مصاديق متعددي از الگوها و تكرارهاي اساطيري در تجربۀ عرفاني شيخ صفي‌الدين اردبيلي در صفوۀ‌الصفا مشاهده مي‌شود.