پژوهشي در داستان‌هاي طنز ادب فارسي با نظر به مؤلفه‌هاي تفكر فلسفي

هدف از اين پژوهش، مقايسه مؤلفه‌هاي تفكر فلسفي در داستان‌هاي‌ طنز منتخب از متون كهن و معاصر ادب فارسي است. به‌منظور دست‌يابي به اين هدف، يك داستان از كتاب مثنوي مولوي و يك داستان از كتاب طنز و شوخ‌طبعي ملانصرالدين اثر عمران صلاحي گزينش و مورد تحليل و مقايسه قرار گرفتند. ملاك مقايسه، مؤلفه‌هاي تفكر فلسفي از ديدگاه ليپمن است كه اين مؤلفه‌ها در مراحل نخست پژوهش پس از مطالعه آثار ليپمن شناسايي و به سه گروه مؤلفه‌هاي تفكر انتقادي، خلاق و مراقبتي تقسيم‌بندي شدند. در گام بعد، به كمك روش «تحليل محتواي قياسي» و با توجه به چهارچوب نظري فراهم‌شده در بخش نخست، مؤلفه‌هاي تفكر فلسفي در شخصيت‌هاي داستان‌ها شناسايي و تحليل شدند. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه در بُعد تفكر انتقادي، داستان گزينش شده از مثنوي (روباه و درازگوش در بارگاه شير) غناي بيش‌تري داشته و حضور دو مؤلفه داوري صحيح و حساسيت به زمينه در اين داستان، توان بيشتري در تقويت تفكر انتقادي به آن بخشيده است. در بُعد تفكر خلاق و تفكر مراقبتي نيز داستان منتخب از طنز و شوخ طبعي ملانصرالدين (بزرگ شهر)، به دليل برخوردار بودن از مؤلفه‌هايي چون استقلال، نوآوري، آزمون‌گري، شگفتي و تخيل در بُعد تفكر خلاق و مؤلفه‌هاي تفكر فعال و تفكر هنجاري در بُعد مراقبتي، بستر مناسبي را در پرورش تفكر فلسفي فراهم مي‌آورد. بنابراين، هر دو داستان به دليل آن‌كه حاوي مؤلفه‌هايي در زمينه ابعاد گوناگون تفكر فلسفي‌اند، از توانايي لازم در پرورش اين نوع تفكر برخوردار بوده و مي‌توان در حلقه‌هاي كندوكاو از آن‌ها بهره برد.