جلوه‌هاي معنايي نماد «خضر» در اشعار حزين لاهيجي

The Semantic Effects of the Symbol of Khezr in the Poems of Hazin Lahiji

حزين لاهيجي، شاعر برجستة سبك هندي، از شعر براي بيان احساسات و باورهاي صوفيانة خود بهره برده است. از شگردهاي اين شاعر عرفان‌مشرب، ابراز عواطف ناب عارفانه به پشتوانة شخصيت‌هاي صوفي‌مسلك بوده است كه در تبيين جهان‌بيني او اهميّت بسزايي دارد. از بن‌مايه‌هاي نمادين شعر لاهيجي در اين حوزه، مي‌توان به «خضر» اشاره كرد كه به‌سبب برخورداري از ويژگي انعطاف معنايي يا تأويل‌پذيري مفهومي، كاركردهاي متنوع و گاه متناقض به خود گرفته است. در اين پژوهش، مبناي كار نگارندگانْ پردازش توصيفي‌تحليلي آن بخش از سروده‌هاي حزين است كه با دگرديسي شخصيت خضر، قاموس واژگاني اين كهن‌الگوي نمادين را با متغيرهاي معناييِ متنوع گسترش داده است. يافته‌هاي تحقيق گوياي آن است كه كاربردهاي نمادين خضر ماهيت ديني خود را حفظ كرده است؛ اما وقتي با افكار عاشقانة حزين درمي‌آميزد، با جهش محسوس، از حدود متعارفِ باورهاي مخاطب درمي‌گذرد و جلوه‌هاي گريز از معاني عُرفي را به نمايش مي‌گذارد.

Hazin Lahiji, the prominent Indian poet, has used poetry as an appropriate infrastructure for expressing his ascetic feelings (=Sufi feelings) and beliefs. One of the techniques of this mystical poet is the expression of purely mystical emotions in the form of symbolizing the personalities that are important in explaining his worldview. The symbolic motifs mentioned in Lahiji’s poetry in this area are the symbolic character of Khezr which has various functions and sometimes contradictory functions due to its semantic flexibility or conceptual reciprocity. The basis of the authors in this article is a descriptive-analytical study of that part of Hazin Lahiji’s pomes that transformed the character of Khezr and extended the meaning of this symbolic word to a variety of changes. The results of this research show that the symbolic uses of Khezr in Lahiji, though basically retain their religious nature, but when mixed with romantic thoughts, pass through the ends with the expected meanings, and reveal special effects of the symbolism in front of the eyes.