پديد آورندگان :
كريمي، احمد دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , مغاني، ناهيد دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , محمدي، جهانگرد دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك , نادري، مهدي دانشگاه شهركرد - گروه علوم خاك
كليدواژه :
كاربري اراضي , كيفيت خاك , نمونه مركب , حوزه آبخيز بارده
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: نوع كاربري زمين تأثير چشم‌گيري بر ويژگي‌هاي خاك دارد. مطالعه تأثير كاربري زمين بر ويژگي‌هاي كيفيت خاك، امكان شناسايي روش‌هاي مديريتي پايدار و به تبع آن پيشگيري از تخريب فزاينده خاك را فراهم مي‌كند. تغيير كاربري اراضي، قطع يكسره‌ي درختان، جنگل‌ها و تبديل مراتع به اراضي كشاورزي باعث تخريب يا اخلال در اكوسيستم‌هاي طبيعي، كاهش ظرفيت توليد فعلي يا آينده‌ي خاك شده و اثرات زيان‌باري بر خصوصيات فيزيكي خاك دارد. با توجه به گستردگي تغييرات كاربري اراضي در ايران و از آن جايي كه ويژگي‌هاي كيفيت خاك و مقادير آن‌ها با توجه به اهداف تحقيق و شرايط منطقه‌اي متفاوت مي‌باشند، تحقيق حاضر جهت بررسي ويژگي‌هاي كيفيت خاك به ويژه ويژگي‌هاي فيزيكي در كاربري‌هاي مختلف در بخشي از شهرستان شهركرد انجام شد.
مواد و روش‌ها: اين پژوهش در بخشي از حوزه آبخيز بارده با مساحت 80 كيلومتر مربع واقع در 40 كيلومتري شمال غربي شهرستان شهركرد (مركز استان چهارمحال و بختياري) انجام شد. كاربري عمده اراضي در اين منطقه، مراتع طبيعي و كشت ديم است. تعداد 85 نمونه از خاك سطحي به صورت تصادفي و نمونه مركب (حاصل از سه نمونه واقع در رئوس مثلث متساوي‌الاضلاع به علاوه يك نمونه واقع در مركز مثلث) با فواصل 1 كيلومتر و از عمق (0-20) سانتي‌متري برداشته شد به نحوي كه با توجه به نقشه كاربري اراضي منطقه از كاربري مرتع 58 نمونه، كاربري كشت ديم 17 نمونه و از كاربري كشت آبي 10 نمونه از خاك سطحي تهيه گرديد. همچنين از نقاط نمونه برداري نمونه دست نخورده جهت اندازه گيري جرم مخصوص ظاهري و هدايت هيدروليكي خاك تهيه شد و ويژگي‌هاي فيزيكي از جمله توزيع اندازه‌‌اي ذرات، جرم مخصوص ظاهري، تخلخل كل، شاخص‌هاي پايداري خاكدانه و هدايت هيدروليكي اشباع در آن‌ها اندازه‌گيري شد. تجزيه و تحليل آماري براساس روش‌هاي آمار كلاسيك و با استفاده از نرم‌افزار آماري Statistica Ver.8 انجام شد. براي بررسي ويژگي‌هاي كيفيت فيزيكي خاك در كاربري‌هاي مختلف از تجزيه واريانس (ANOVA) و مقايسه ميانگين (روش دانكن در سطح 5 درصد) استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه جرم مخصوص ظاهري، درصد سيلت، پايداري ساختمان خاك به روش الك تر و خشك در اراضي كشاورزي (كشت ديم و آبي) بيشتر از اراضي مرتعي بود كه از لحاظ آماري معني‌دار نبود. تخلخل كل خاك و درصد شن در كاربري مرتع داراي مقدار بيشتري نسبت به كاربري كشت ديم و آبي بود. همچنين در كاربري كشاورزي به خصوص كشت ديم در مقايسه با كاربري مرتع درصد رس بيشتر، ولي هدايت هيدروليكي اشباع كمتر است كه اين تفاوت معني‌دار نبود. نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين خصوصيات مورد بررسي، از لحاظ آماري تفاوت معني‌داري را بين سه كاربري مرتع، كشت آبي و كشت ديم نشان نداد. نتيجه‌گيري: براي جلوگيري از تخريب اراضي و كاهش كيفيت خاك در كاربري‌ها، راهكار طولاني‌مدت در اراضي زراعي، كاهش عمليات خاك‌ورزي و افزودن ماده‌آلي به خاك مي‌باشد. در اراضي مرتعي نيز بايد از ورود دام‌هاي مازاد بر ظرفيت مرتع و ورود دام به مرتع قبل از آمادگي مرتع جهت چرا ممانعت كرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: The type of landuse greatly affects soil properties. Assessing the effects of landuse on soil quality properties, helps to identify sustainable management practices and to prevention soil degradation. The landuse change, such as cutting forest trees and the grasslands conversion to agricultural lands destroys natural ecosystems, also causes current or future production capacity reduction and these are harmful effects on the soil physics characteristics. Considering the wide variation of land use in Iran and the fact that the values of soil quality properties are not the same in different regional conditions, this study was conducted to study the soil quality properties, especially physical soil properties, in different landuses in a part of Shahrekord.
Materials and methods: This research is located in a part of the Bardeh catchment area with an area of 80 km2 in 40 km northwest of Shahrekord (the center of Chaharmahal and Bakhtiari province). The main landuse in this area is natural pasture and dryland farming. 85 soil samples was done randomly (0-20 cm) and compound sample with distances of 1 km in pasture, dryland and irrigated farming. Considering the map of area landuse 58, 17 and 10 top soil samples were collected respectively from pasture, dryland and irrigated farming. In addition, at each sampling site, undisturbed soil samples were obtained to determine soil bulk density and saturated hydraulic conductivity and some physical characteristics such as soil particle size, bulk density, total porosity, stability of soil structure indicators and saturated hydraulic conductivity were measured in them. Statistical analysis was performed on the basis of statistical methods and using statistical software Statistica Ver.8. Analysis of variance (ANOVA) and mean comparison (Duncan method at 5% level) were used to study the soil quality characteristics in different landuses.
Findings: The results showed that bulk density, Silt percentage, stability of soil structure by dry and wet method in agricultural lands (dryland and irrigated farming) is more than pasture land that did not show a significant difference. While the total soil porosity and percentage of sand in the pasture landuse is higher than those of dryland and irrigated farming. Also, in agriculture, especially dryland farming, the percentage of clay is more than the pasture landuse, but the saturated hydraulic conductivity is less that did not show a significant difference. The results of analysis of variance and the mean comparison of studied characteristics did not show a significant difference between pasture, dryland and irrigated farming. Conclusion: To prevent land degradation and soil quality reduction, reduction the tillage operations and the addition of organic matter are recommended. In pasture lands, the grazing must be prevented prior to pasture preparation.
