مديريت دانش در سير تاريخي قراردادهاي بالادستي صنعت نفت ايران

Knowledge management in historical path of upstream contracts of Iran’s oil industry

ايران با داشتن ذخاير عظيم هيدروكربوري جهان، با گذشت بيش از يك قرن از نخستين استخراج و بهره­ برداري نفت در قلمرو خود، تا امروز به يك قرارداد جامع كه زمينه­ ساز پيشرفت دانش فني كشور و سوق­دهنده به حداكثرسازي ظرفيت اقتصادي ميادين هيدروكربوري باشد، دست نيافته است. در اين پژوهش ضمن نگاهي اجمالي به دانش و مديريت آن، به عنوان شرط لازم انتقال فناوري، قراردادهاي نفتي امتيازي، مشاركتي و خدماتي پيش و پس از انقلاب اسلامي، از نگاه مديريت دانش واكاوي شده­اند. نتايج به‌دست‌آمده، نشان مي­دهد قراردادهاي امتيازي فارغ از رويكرد دانشي و بدون فراهم كردن بستر تحقق ابعاد و فرايندهاي مديريت دانش تنظيم شده و قراردادهاي مشاركتي و خدماتي نيز به اختصار و بدون تأمين تضمين­ هاي لازم، تنها زمينه­ ساز كسب دانش بوده و رويكردي به ساير ابعاد مديريت دانش نداشته است. پس از انقلاب اسلامي، با وجود تحولات و پيشرفت­هاي شگرف دانش در چند دهۀ اخير، شروط راهبردي براي تحقق ابعاد مديريت دانش و توسعه دانش و فناوري در قراردادهاي بيع متقابل به روشني مطرح نشده است و در نسل سوم اين قراردادها، بُعد اجرايي انتقال فناوري فقط در سطح آموزش نيروهاي انساني، آن هم نه به صورت مطلوب نمود مي­يابد.

After a century from the extraction of petroleum in Iran as the owner of big hydrocarbon reserves in the world, the country has not achieved a fully comprehensive and enhancing technical knowledge of oil contract to maximize its economic capacity of the national hydrocarbon fields. In this study, considering the importance of knowledge management as a necessary factor, we have investigated concessions, production sharing and service oil agreements in Iran from the aspect of knowledge management before and after the Islamic revolution. The results show that contracted oil concessions are far from knowledge approach and none of the fields of the knowledge management achievement can be found. Both Production sharing and service oil contracts papered the way only for knowledge acquisition without a letter of guarantee. After the Islamic revolution, in spite of knowledge and technology development in recent decades, there is no strategic condition in buy-back oil contracts for the achievement of the knowledge management dimensions. Technology transfer is only limited to undesirable human resource training in the third generation of these contracts.