ارزيابي و واسنجي روابط تجربي برآورد تبخير از سطوح آزاد آب در حوضه درياچه اروميه

Evaluation and Calibration of Empirical Relationships for Estimating Evaporation from Free Water Levels in Urmia Lake Basin

تبخير يكي از دلايل عمده هدر رفت آب و فشار به منابع آبي محسوب مي‌گردد كه برآورد آن در شرايط مختلف حائز اهميت است. اين پژوهش به منظور ارزيابي دقت روش‌هاي مختلف برآورد تبخير در حوضه درياچه اروميه از طريق مقايسه با مقادير حاصل از تشت تبخير، در مقياس زماني ماهانه انجام پذيرفت. براي واسنجي ضرايب معادلات تجربي از روش بهينه سازي نيوتن رافسون استفاده گرديد. بر اساس نتايج به‌دست آمده بيشترين ميزان تبخير در قسمت شرق حوضه درياچه و كمترين مقدار تبخير نيز در قسمت‌هاي جنوب و غرب درياچه انجام مي‌گيرد. نتايج نشان داد به طور كلي روش‌هاي ماير و ايوانف مقادير تبخير را بيش‌تر از مقدار واقعي برآورد مي‌كنند. همچنين مقادير تبخير برآورد شده از طريق روابط جنسن هيز و بلاني كريدل بيشترين مشابهت را با نتايج حاصل از تشت تبخير دارد و اين روش‌ها كه به ترتيب در دسته روابط دما – تابش خورشيدي و دما – ساعات روشنايي قرار دارند بيشترين دقت را در برآورد تبخير در حوضه درياچه اروميه دارند. به طور متوسط براي حوضه درياچه اروميه روش‌هاي جنسن‌هيز و پاپاداكيس با مقادير RMSE معادل 07/1 و 71/2 ميلي‌متر بر روز به ترتيب به عنوان بهترين و بدترين روش معرفي شدند. بيشترين و كمترين اثر اصلاحي واسنجي روابط نيز به ترتيب به ميزان 12/54 درصد براي روش استيفنز استوارت و 80/9 درصد براي روش جنسن هيز حاصل شد.

Evaporation is one of the main reasons for water loss and pressure on water resources, which is important in many situations. This study was carried out in order to evaluate the accuracy of different methods for estimating evaporation of free water surfaces using pan evaporation monthly data in the Lake Urmia basin. For this purpose several experimental equation coefficients were calibrated using the Newton-Raphson method. According to the results, the largest and least amounts of evaporation were occurred in the eastern parts, and south and west of the lake basin, respectively. The obtained results indicated that in general, Meyer and Ivanov methods were upper estimated and their predicted values were more than actual amounts, versus Jensen–Haise and Blaney–Criddle relationships estimated values were most similar to pan evaporation data. The latest tow methods are arranged in the category of temperature - radiation and temperature - sunshine hour relationships, respectively, and have the highest accuracy in the Lake Urmia Basin. In average, Jensen–Haise and Papadakis methods were introduced as the best and worst methods with RMSE of 1.07 and 2.71 mm/day in the Urmia Lake basin, respectively. Also, the most and least corrective correlation variations were obtained as 54.12 and 9.80 percentage for Stephens–Stewart and Jensen–Haies method coefficients.