دسته بندي شبكه هاي آبياري كشور براساس مسائل سازه هاي تنظيم و تحويل و ارائه راه كارهاي مشترك بهبود عملكرد آن ها

Classifying Iranian Irrigation Networks Based on Regulating Structures Problems and Proposing a Common Solution to Enhance Their Performance

مشكل كمبود آب و محدود بودن منابع تأمين آب، اهميت بهره‌برداري بهينه از آب را در شبكه‌هاي آبياري بيشتر از گذشته نمايان ساخته است. در اكثر مطالعات انجام‌شده راه‌كارهاي بهبود عملكرد در يك شبكه و به صورت موردي براي شبكه‌ها بيان شده‌اند و نتايج به صورت عام بين شبكه‌ها به اشتراك گذاشته نشده است. اين تحقيق، در گام اول به دسته‌بندي شبكه‌هاي آبياري كشور بر اساس مشكلات سازه هاي كنترل و تنظيم سطح آب در كانال‌هاي اصلي پرداخته و در ادامه اقدام به ارايه راهكارهاي مشترك بهبود عملكرد پرداخته است. براي دسته‌بندي شبكه‌هاي مشابه كشور از ديدگاه مسايل و مشكلات سازه‌هاي كنترل و تنظيم از روش خوشه‌بندي كلاسيك K-Means استفاده شد. براي اين منظور ابتدا معيارهاي مؤثر گردآوري و با تكنيك AHP اولويت‌بندي شدند. معيارهاي با وزن بالاي 7 درصد كه بهترين نتايج را داشتند، جهت تهيه ماتريس خوشه‌بندي و ادامه كار استفاده شدند. 32 شبكه كشور در اين تحقيق در 7 خوشه دسته‌بندي شدند. معيارهاي وسعت شبكه، قدمت و ظرفيت و تعداد سازه‌ها تأثيرگذارترين عوامل در ايجاد خوشه‌ها بودند. 38 پرسشنامه از شبكه‌ها از كميته ملي آبياري و زهكشي دريافت و در تجزيه و تحليل بكار گرفته شد. پس از بررسي پرسشنامه‌ها، مشكلات مشترك بين شبكه‌هاي واقع در هر خوشه مشخص شدند. بيش‌ترين مشكلات مشترك بين همه شبكه‌ها، آسيب‌هاي ضمن بهره‌برداري، نياز به مرمت يا بازسازي، رسيدگي پي در پي و دست‌كاري مصرف‌كنندگان عنوان‌شده‌اند. در ادامه راهكارهاي مشترك براي برطرف نمودن مشكلات مذكور و به-تفكيك هر خوشه ارايه گرديد.

Water shortage and limited water resources, reveals the importance of optimum utilization of irrigation water networks more than ever. In most of the previous studies performance improvement options are given based on individual networks condition, without considerations of providing common solutions for other networks. In this study similar Iranian irrigation networks are classified in different clusters based on the problems of control structures in the main canals, and common improvement options are given. The classical K-Mean clustering method is used for classification. For this purpose the criteria are analyzed using AHP technique. The criteria with more than 7 percent rankings are selected for clustering. The most important criteria are network’s covered area, age and capacity of the networks, and No. of structures. 32 of Iranian irrigation networks are clustered in 7 clusters. 38 questionnaires collected by Iranian National Committee of Irrigation and Drainage were analyzed. The common problems of the networks were determined for each cluster. The most common problems are determined to be operational deficiencies, repairmen requirements, and farmers' intervention and manipulation in operation. Furthermore, the results indicated that main problems out of the old and large irrigation districts including main canals with high discharge capacities had been originated from infrastructure exhaustion and poor operation of water level control structures and off-takes as well. However, the source of them in newly established districts are social, managerial, and lack of experienced operators. The common improvement options to resolve the identified problems for each cluster are given. For instance, a couple of general and practical solution proposed for managers are upgrading the technical knowledge of the farmers about instruments and structures; planning a regular inspections program; seasonal calibration of the off-takes and regulators; and rehabilitation and redesigning the weir structures.