حذف زيان تبعي در موافقت‌نامه‌هاي عمليات مشترك (م.ع.م) نفتي با تأكيد بر نظام حقوقي انگلستان

EXCLUDING CONSEQUENTIAL LOSS IN PETROLEUM JOINT OPERATING AGREEMENTS WITH EMPHASIS ON BRITISH LEGAL SYSTEM

يكي از روش‌هاي مديريت ريسك در موافقت‌نامه‌هاي عمليات مشترك نفتي استفاده از شروط عدم مسئوليت متقابل است. در يكي از اقسام پركاربرد اين شروط، طرفين اقدام به حذف مسئوليت نسبت به زيان تبعي مي‌كنند. با وجود اين‌ در انگلستان، دادگاه‌ها سعي در تفسير محدود شروط حذف مسئوليت نسبت به زيان تبعي و عدم‌النفع و در نتيجه جبران‌پذيري زيان‌هاي وارده تا حد ممكن با وجود توافق طرفين بر حذف برخي از آنها دارند. در عين حال، در انگلستان و آمريكا، عدم‌النفع مي‌تواند زيان مستقيم (غيرتبعي) تلقي شود. بنابراين، در اين كشورها، حذف مسئوليت در زمينۀ زيان تبعي لزوماً به معناي حذف مسئوليت نسبت به عدم‌النفع نيست. در نظام حقوقي ايران،بلاواسطه بودن از شروط جبران‌پذيري خسارت است، اما نمي‌توان خسارت باواسطه در ايران را معادل خسارت تبعي يا غيرمستقيم در انگلستان دانست. از همين رو فايده‌مندي درج شرط حذف مسئوليت نسبت به زيان تبعي در قراردادي كه تحت حاكميت قوانين و مقررات ايران است و طرفين زيان تبعي را در قرارداد به شكلي متمايز و روشن تعريف نكرده باشند، محل سؤال است. علاوه‌براين با وجود ترديدهايي در خصوص جبران‌پذير بودن عدم‌النفع، بيشتر حقوقدانان ايراني عدم‌النفع را قابل مطالبه و جبران مي‌دانند و از همين رو بايد آن را خسارتي بلاواسطه محسوب كرد.

A well-known method for risk management in petroleum Joint Operating Agreements (JOA) is the use of knock for knock liability clauses. In one type of such clauses, parties in the JOA exclude their liability to consequential loss. The British courts try to construe and interpret the exclusion of consequential loss and loss of profit narrowly and, therefore, insisted on recoverability of such losses to the extent possible despite the parties’ agreement to exclude them. Furthermore, loss of profit may be considered as direct losses in British and American legal systems. Under Iranian legal system, directness is a condition, among others, for recoverability of damages, but, such condition may not be considered as equivalent to direct damage in Britain and accordingly the concept of indirect damage is different in the two countries. Therefore, the usefulness of excluding consequential loss responsibility in the contracts with applicable laws and regulations of Iran is questionable if the parties do not define a clear and distinguishing definition of it in such contracts. Despite the existing doubts with regard to recoverability of loss of profit, probably all Iranian scholars believe in recoverability of loss of profit and, therefore, it should be considered as direct damage.