تحليل حقوقي ماهيت توافقنامۀ داوري با تأكيد بر جايگاه حقوقي داور

ANALYSIS OF ARBITRATION AGREEMENT IN LAW WITH EMPHASIS ON ARBITER STATUS

تبيين اركان يك توافقنامۀ داوري و تحليل آن در پيوند با قواعد عمومي قراردادها در حقوق ايران، در تعيين نوع و ميزان اعتبار اين توافقنامه‌ها و همچنين جايگاه حقوقي داور تأثير اساسي دارد. به‌علاوه همين تحليل، در نوع و ميزان مسئوليت داور مؤثر است. در اين مقاله با بررسي نظريات موجود در خصوص جايگاه حقوقي داور از جمله «شبه‌قضايي بودن» يا «قراردادي» بودن آن، پس از ذكر محاسن و معايب هر يك از ديد داور و طرفين اختلاف و منطق حقوقي، ميزان و نوع مسئوليت داور در هر يك از اين نظريات بررسي و با در نظر گرفتن وجود يك توافقنامۀ داوري در هر دو صورت، تأثير اين توافقنامه بر جايگاه حقوقي و برعكس مطالعه مي‌شود. در ادامه با ارائۀ تحليلي كاركردگرايانه در خصوص ماهيت حقوقي يك توافقنامۀ داوري تفسيري منعطف با عنوان نظريۀ «قرارداد در قرارداد» ارائه مي‌شود كه دربردارندۀ محاسن هر دو نظريۀ قراردادي و شبه‌قضايي است و تا حد امكان از معايب آنها خواهد كاست. در بخش پاياني، سمت داور و طرفين در برابر يكديگر مبتني بر همين تحليل، بيان و با نقد نظريات مختلف در خصوص سمت داور، نظريۀ «قاضي خصوصي» به‌عنوان مناسب‌ترين ديدگاه در خصوص سمت داور مطرح مي‌شود.

Stating the elements of arbitration agreement and their analysis in relation with Iran general rule of contracts has a major impact on determining the type and validity of the agreements as well as arbitrator legal position. In addition, this analysis has an impact on the arbitrator's type and scope of responsibility. In this paper, we have addressed the existing theories about the legal status of the arbitrator, including its semi judicial or contractual nature. The, we have studied the advantages and disadvantages of the arbitration in the view of the arbitrator, parties and legal logic, and the type of responsibility in each theory. Taking into account the existence of arbitration agreement in the cases, the impact of the agreement on the legal position, and vice versa, has been examined. Providing a practical analysis about the nature of an arbitration agreement, a legal arbitration flexible commentary is presented under the title of “contract in the contract theory”, which in the view of the writer embodies both contract and semi judicial and also reduces the disadvantages as much as possible. In the conclusion, the positions of arbitrator and parties towards each other have been expressed on the basis of this analysis. After criticizing different theories on the arbitrator's position, individual judge is proposed as the appropriate theory.