بررسي و مقايسه خصوصيات ريختي، محتواي فنل كل و فعاليت آنتي‌اكسيداني جمعيت‌هاي مختلف سه گونه از گياه دارويي Prangos spp در رويشگاه‌هاي مختلف استان‌هاي فارس، كهگيلويه و بويراحمد

Variability in morphological traits, total phenolic contents and antioxidant activity in different populations from three species of Prangos from Fars, Kohklouye and Boyerahmad provinces

جنس جاشير (Prangos Lindl.) متعلق به تيره چتريان است و 15 گونه از آن در ايران وجود دارد. جاشير گياهي دارويي و بومي نواحي جنوبي ايران است كه در طب سنتي در درمان بسياري از اختلالات گوارشي مورد استفاده است. اين تحقيق به‌منظور بررسي تنوع مورفولوژيكي، محتواي فنل كل و فعاليت آنتي­ اكسيداني 18 جمعيت متعلق به سه گونه Prangos acaulis،Prangos platychloena و Prangos ferulaceaدر بهار و تابستان 1397 در دو استان فارس و كهگيلويه و بويراحمد به‌صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي انجام شد. براي بررسي صفات مورفولوژيكي در زمان گلدهي از هر رويشگاه، تعداد 10 نمونه گياهي كامل انتخاب و 15 صفت كمي و 39 صفت كيفي براي هر جمعيت بررسي شد. ميزان فنل كل با روش فولين-سيكالتو و ميزان فعاليت آنتي­اكسيداني با استفاده از ظرفيت مهار راديكال‌هاي DPPH ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه تنوع زيادي در بين جمعيت­­ها وجود دارد. تجزيه خوشه ­اي جمعيت­هاي مورد مطالعه را به سه گروه مجزا تقسيم كرد. در گونه Prangos acaulisجمعيت شماره 14 آن به لحاظ صفات مورفولوژيكي بر ديگرجمعيت­هاي اين گونه برتري داشت. بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني (05/93 درصد) و فنل كل (84/8 ميلي­گرم معادل گاليك اسيد در هر گرم وزن­تر) در بين جمعيت­هاي اين گونه به‌ترتيب مربوط به جمعيت­هاي 14 و 8 بود و همچنين در گونه Prangos platychloenaبيشترين فعاليت آنتي­اكسيداني و ميزان فنل كل به‌ترتيب در جمعيت­هاي شماره 7 به ميزان (72/95 درصد) و 15 (25/10 ميلي­گرم معادل گاليك اسيد در هر گرم وزن­تر) مشاهده شد. به‌طوركلي در بين سه گونه بيشترين ميزان فنل كل و فعاليت آنتي­اكسيداني در جمعيت 18 متعلق به گونه Prangos ferulaceaگزارش گرديد. جمعيت­هاي 5، 6، 7 و 8 از استان فارس، 11 و 13 از استان‌هاي كهگيلويه و بويراحمد از هر سه گونه گياهي از نظر صفات مورفولوژيك مورد ارزيابي، مطلوب بوده به‌ طوري­كه مي‌تواند در برنامه­ هاي اصلاحي و اهلي كردن اين جمعيت‌ها مورد توجه قرارگيرند.

The Prangos Lind L. is belongs to Umbelliferae family and represented 15 species in Iran. Prangos (Jashir in Persian) is a medicinal plant, native to southern Iran and has been used in traditional medicine for many digestive disorders. In order to evaluate the morphological diversity, total phenolic content and antioxidant activity between 18 populations of Prangos acaulis, Prangos platychloena and Prangos ferulacea, the aerial parts of these plants in flowering stages were collected in spring and summer 2018 from Fars and Kohklouye va Boyerahmad provinces.To investigate the morphological traits, 10 plants selected in each habitat and 15 quantitative, 39 qualitative morphological and 8 habitats properties traits for each populations were investigated. Total phenolic content measured by Folin-Ciocalto and antioxidant activity by using DPPH radical scavenging capacity methods. The experiment was performed in a randomized complete block design and the comparison of data average was done by Duncan test at 1% probability level. The results were showed that there was great diversity among populations. Cluster analysis divided populations into three groups. The population 14 from Prangos acaulis was superior in morphological characteristics compared to other populations of this species. The highest antioxidant activity (93.05%) and total phenolic content (8.84 mg GAE/g FW) was obtained from the populations 14 and 8, respectively.Also the highest antioxidant activity (92.72%) and total phenolic content (10.25mg GAE/g FW)) in Prangos platychloena were obtained from populations 7 and 15, respectively.Generally the most total phenolic content and antioxidant activity between three species were observed in population 18 which is belong to the Prangos ferulacea. So the populations of 5, 6, 7 and 8 from fars province, 11 and 13 Kohklouye va Boyerahmad provinceamong three species were desirable at evaluated morphological traits so that these populations can be considered in breeding and domestication programs.