مقايسۀ تحوّلات «برهان حدوث و قدم» در كلام متقدّم اماميه و اشاعره

A Comparison of the Changes of " the Proof of Huduth and Qidam" in the Preceding Imami and Ash`arite Theology

برهان حدوث و قدم در كلام اسلامي همواره يكي از استدلال‌هاي اصلي و مهم براي اثبات وجود خداوند بوده است. در نوشتار حاضر با استفاده از روش مطالعۀ تاريخي ـ تطبيقي تحوّلات حادث شده در نحوۀ تقرير برهان حدوث و قدم در كلام متقدّم اماميه و كلام اشاعره بررسي و مقايسه شده است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه استدلال هاي متكلّمان امامي و اشعري براي اثبات حدوث عالم در قرن چهارم و پنجم هجري شاهد چند تحوّل اساسي بوده است. به همين نحو در باب اثبات ضرورت نيازمندي حادث به مُحدِث و علّت نيز ديدگاه هاي گوناگوني از سوي اين متكلّمان ارائه شده است. درحالي‌كه برخي از آنان اين ضرورت را بديهي مي‌دانستند، برخي ديگر آن را غير بديهي قلمداد كرده، براي اثبات آن استدلالي از نوع قياس غائب به شاهد ارائه كرده‌اند. در اين زمينه، استفادۀ متكلّمان اشعري از انواع مختلف «برهان تخصيص» براي اثبات نيازمندي حادث به مُحدِث و عدم استناد متكلّمان امامي به اين برهان تفاوتي شايان توجّه به‌شمار مي‌آيد.

فاقد چكيده مي باشد