اصل بهره‌برداري معقول از منابع آب در حقوق بين‌الملل آب و رويۀ مورد عمل در ايران

Principle of Reasonable Water Use in Iran and International Water Law

بهره‌برداري بهينه از منابع آب تعهدي است كه هم در حقوق داخلي و هم در حقوق بين‌الملل به‌صراحت بدان اشاره شده است. اين معيار در حقوق ايران مهم‌ترين مبناي تعيين اجازۀ بهره‌برداري از منابع آب است و تخطي از آن در شرايطي به عدم تمديد مجوز بهره‌برداري اعطاشده به بهره‌بردار منجر مي‌شود. بررسي انجام‌گرفته در اين مطالعه مبين آن است كه روش تعيين مصرف بهينۀ آب براي مشتركان بخش كشاورزي با پايداري اكولوژيكي منابع آب در كشور سازگار نيست. با وجود بازبيني مكرر ضوابط و معيارهاي موجود در قوانين گذشته، ضوابط حاكم بر تعيين مصرف بهينه به‌دليل عدم تحقق پيش‌نيازهاي آن از جمله وجود تشكل‌هاي آب‌بران و تحويل حجمي آب، ضمانت‌ اجراهاي كارامد و ناهماهنگي دستگاه‌هاي اجرايي كه مسئول نظارت و كنترل بر بهره‌برداري از منابع آب‌اند، منتج به اهداف مورد نظر قانونگذار نشده است. بازبيني سند ملي آب با توجه به كاهش آب در دسترس، تحويل حجمي آب، كوتاه كردن دورۀ زماني مجوزهاي بهره‌برداري و اصلاح نظام قيمت‌گذاري آب در راستاي حفاظت و بهره‌برداري پايدار از منابع آب مورد استفاده در كشاورزي اجتناب‌ناپذير است.

Optimum use of water resources is an obligation which expressly mentioned in municipal and international law. According to the rules and regulations of water allocation in agricultural sector of Iran, optimum and economic amount of water should be determined and illegal and overuse of water would lead to termination of usage license. According to this study, the method of determination of optimum water use in agricultural sector of Iran is not compatible with sustainable management of water resources. Despite some revision of law and regulation of water allocation for agricultural purpose have been made so far, wasteful use of water is being seen mainly due to non-volumetric delivery of water, lack of water user participation, lack of guarantees and little cooperation of related public organizations. Revising national water document due to the reduction in available water, volumetric delivery of water, shorten the time period for usage licenses and reviewing water tariffs are some suggestions for protection and sustainable use of water resources in agriculture sector of Iran.