تأملي بر چالش‌هاي حقوقي مالكيت آب در حوضـۀ زاينده‌رود از منظر حقوق عمومي

Reflection on Legal Challenges of Water Ownership at Zayanderood Basin from the perspective of Public Law

اين پژوهش با اشارۀ كوتاه به مشكلات فني كمبود آب زاينده‌رود، به چالش‌هاي حقوقي و پيشينۀ تملك آب در اين حوضه مي‌پردازد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد هرچه مشكلات فني تأمين آب بيشتر شود، نظم نهادينه‌شدۀ پيشين براساس طومار شيخ بهايي و مباحث مربوط به مالكيت آب و نقش دولت در مديريت آن جدي‌تر شده است. برخي آب زاينده‌رود را از انفال دانسته و دولت را مجاز مي‌دانند تا براساس تشخيص خود با آن برخورد كند. اين پژوهش با تحليل ابعاد حقوقي مالكيت آب در اين حوضه و تأثيري كه مسائل ناشي از آن بر عدالت در فرايند توسعه، مالكيت اشخاص، نظم عمومي و حق دسترسي بشر به آب دارد، مي‌خواهد با استناد به جنبه‌هاي حقوق بشري آب، قوانين داخلي، منابع فقهي و تعريف مالكيت عمومي و دولتي و تبيين جايگاه طومار شيخ بهايي، مديريت بر كل آب را حق دولت به‌حساب آورد، اما مالكيت آب زاينده‌رود طبيعي و آب الحاقي تونل اول كوهرنگ را بخشي از آب رودخانه متعلق به حقابه‌داران و سهم‌بران دانسته و آن را از دايرۀ انفال يا اموال دولتي خارج كند.

Presenting technical shortages of water at Zayanderood, this paper demonstrates legal challenges and background of possession of water at this basin. Researches show that by raising technical problems of providing water and its shortage, the established order upon Sheikh Bahaei's scroll and legal arguments on water ownership and government role in management of water becomes more serious. Some people believe that Zayanderood is a kind of public property and allow government to do whatever it wants. This article deals with analysis of legal dimensions of water ownership at this basin and its influences on justice in development process, ownership of persons, public order and right to water. This article is written from human rights perspective on international resources of water, internal laws, Jurisprudential sources, definition of public and governmental ownership and examination of Sheikh Bahaei's scroll, announce the management of Zayanderood as the government’s right but announce that the ownership of natural Zayanderood and joining water of the first tunnel of Koohrang belongs to the water right holders and sharehplders and take it out of public property sphere.