بررسي تأثير مضامين قرآني در ديوان شعر ابراهيم گلشني بردعي

An Analysis of the Impact of Qur'anic Themes on Diwan-e Ebrahim Golshani Bardaie

ابراهيم گلشني بردعي يكي از عارفان بزرگ طريقۀ خلوتيه و از سنّيهاي متعصب بود كه شخصيت ادبي و عرفاني وي در نزد اهل تحقيق و ادب چندان شناخته نيست. گلشني در عرفان صاحب طريقت خاص بود و مريدان زيادي داشت چنانكه طريقۀ گلشني در سرزمينهاي عثماني و مصر، منسوب به اوست. گلشني بردعي يكي از خيل شاعراني است كه مي توان در شعر وي تأثير بسيار بالاي قرآن را مشاهده كرد. آشنايي عميق و گسترۀ وي با آموزه­ هاي قرآني باعث شده است كه كلام وي به صورت­ هاي مختلف در برگيرندۀ مضامين قرآني باشد. اين پژوهش كه به روش توصيفي- تحليلي انجام شده است، هدف آن بررسي تأثير قرآن در نسخۀ خطي ديوان وي است كه در كتابخانۀ فاتح استانبول به شمارۀ 3866 نگهداري مي ­شود. مهمترين محورهاي اين پژوهش، بررسي آرايه ­هايي چون تضمين، تلميح و اقتباسات قرآني است كه دو شيوۀ تأثير واژگاني و گزاره‌اي را در بر مي‌گيرد. نتايج اين بررسي نشان مي­دهد كه گلشني در مبحث تلميح و اقتباس بيشترين تأثير از قرآن پذيرفته است و بيشترين تلميحات وي مربوط به داستان­ هاي پيامبران است.

Ebrahim Golshani Bardaie was one of the great mystics of Khalwatiyya and a fanatical Sunni, whose literary and mystical character is not known widely enough by scholars. Golshani had his own tariqah in mysticism and had many disciples, and the Golshani tariqah in the Ottoman lands and Egypt is attributed to him. Golshani Bardaie is one of the many poets in whose poetry the strong effect of the Qur'an can be observed. His deep and extensive acquaintance with the Qur'anic teachings has made his words in various ways incorporate Qur'anic themes. The present descriptive-analytic study aimed to investigate the effect of the Qur'an on the manuscript of his Diwan, which is stored in Fatih Library in Istanbul with the accession number of 3866. The main focus of this study is examining literary devices such as literary tazmin, allusion, and Qur'anic adaptations that embrace both lexical and propositional methods of influence. The results show that Golshani's work was chiefly influenced by the Qur'an in allusion and adaptation, and most of his allusions relate to the stories of the prophets.