بررسي تفاوت‌هاي شكلي گونه‌هاي ماهي ‌بليزم (Barbus spp.) در حوضه‌هاي ايران

Body shape variation of Kura barb (Barbus spp.) in Iranian basins

هدف از اين مطالعه، بررسي تغييرات شكل بدن گونه‌هاي مختلف بليزم (Barbus spp.) در مناطق پراكنش آن در ايران، يعني حوضه‌هاي خزر، اروميه و دجله با استفاده از ريخت­سنجي هندسي بر پايه لندمارك است. نتايج تحقيق حاضر مي‌تواند به درك بهتر الگوي تغييرپذيري ريختي و تكامل در حال پيشرفت اين ماهيان در منابع آبي اين حوضه‌ها كمك نمايد. بدين منظور تعداد 128 قطعه ماهي بليزم از اين سه حوضه توسط تورهاي پره، دام و پرتابي در تابستان 1389 نمونه‌برداري شد. پس از عكس‌برداري از سمت چپ نمونه‌ها، تعداد 14 نقطه لندمارك بر روي تصاوير دو بعدي حاصل با نرم‌افزار TpsDig2 قرار داده شد. داده‌هاي حاصل پس از آناليز پروكراست، با روش‌هاي آماري چندمتغيره آناليز عوامل اصلي (PCA) و آناليز متغيرهاي كانوني (CVA) تحليل شدند و سپس الگوهاي تغيير شكل هرگونه نسبت به شكل اجماعي (ميانگين همه جمعيت‌ها) در شبكه تغيير شكل مصورسازي گرديد. در آناليز PCA تفاوت معني‌داري بين گونه‌اي مورد مطالعه يافت نشد ولي در آناليز CVA تا حدودي گونه‌ها از يكديگر تفكيك شدند. جدايي ريختي وابسته به زيستگاه، تغييرپذيري ريختي و تكامل در حال پيشرفت شكل بدن جمعيت‌هاي مختلف و تا حدودي ارتباط بين فاصله جغرافيايي و تمايز ريختي بليزم را تحت تأثير شرايط محيطي حوضه‌هاي محل زيست نشان داد. بنابراين، احتمالاً با توجه به مطالعات قبلي، اين سه گونه بايد به ­عنوان گونه‌هاي مجزا در نظر گرفته شوند.

The objective of this study was to determine the body shape variation among Kura barb species (Barbus spp.) in the Caspian Sea, Urmia and Tigris basins using landmark-based geometric morphometrics. For this purpose, a total of 128 specimens were sampled from the three basins using seine, gill and cast nets. The left side of each specimen was photographed using digital camera and 14 Landmark points were digitized on two-dimensional images using TpsDig2. Landmark data after a Generalized Procrustes were analyzed using Principal Component Analysis (PCA) and Canonical Variate Analysis (CVA) and the patterns of body shape differences among the studied population were illustrated in deformation grids in relation to consensus configuration of all specimens. The Principal Component Analysis could not differentiate the populations, but CVA displayed some differences among the populations. Habitat-associated morphological divergence, phenotypic plasticity and evolutionary process of body shape change among various populations and also, a relationship between the geographical distance and the degree of morphological divergence among populations in response to environmental factors in their habitat were observed. Thus, each population should be considered as separate genetic and morphological stocks.