بررسي مشابهات لفظي قرآن كريم براساس رويكرد تاريخ ادبي هرمنوتيك

Investigating Verbal Similarities of the Holy Qur'an based on Hermeneutic Literary History Approach

امروزه يكي از رويكردهاي نوين در نقد ادبي، رويكرد تاريخ ادبي هرمنوتيكي است كه به جاي سرگذشت مؤلف و متن، «تـاريخ خواننـدگان مـتن» يـا «تاريخ ادبيات مخاطبان» را پيشنهاد مي دهد. براساس اين رويكرد، مورخ ادبـي، كار خود را بيشتر بر شرايط درك و دريافت متن ادبي متمركز مي كنـد تا بر شرايط آفرينش آن و با اين مبنا، به نگارش سرگذشت يك متن پس از تولد و سپس به بررسي حركت آن در طول تاريخ مي پردازد. از ديگر سو، دسته اي از آيات قران كريم هستند كه از آن ها با نام مشابه لفظي (يا متشابهات لفظي) ياد مي­كنند؛ اين آيات داراي الفاظ شبيه به هم بوده كه از جهات مختلف با يكديگر شباهتي سؤال برانگيز دارند. در اين راستا، پژوهش حاضر درصدد پاسخ به اين سوال است كه اينگونه آيات، در موقعيتهاي مختلف تاريخي چه نقشي بازي كرده اند و حضورشان در تاريخ، چگونه است؟ در حقيقت نسبت متن اين آيات، با ذوق و سليقه دوره هاي مختلف چگونه است؟ آيا متن اين آيات، در گذر زمان، پرسش هاي مختلفي را طرح ميكند؟ آيا نسل هاي مختلف در مكالمه با آن پرسشهاي تازهاي را مطرح نموده اند؟ بررسي تاريخ ادبي هرمنوتيكي آيات مشابه قرآن كريم، حاكي از آن است كه مردمان هر دوره، با توجه به شرايط زماني و مكاني خويش و نيز افق انتظاراتشان از متن مقدس قرآن كريم، مواجهه هاي مختلف با اين آيات داشته ­اند و از آنجا رويكردها و خـوانش هـاي گونـاگوني از اين آيات، پديـدار شـده اسـت. نوشتار حاضر با بررسي نگارش­هاي به دست آمـده از اين آيات، به معرفي انواع رويكردها در مواجهه با اين آيات پرداخته و خوانندگان را بر مبناي نوع خوانشي كه از اين آيات دارند، دسته بندي نموده است.

Today, one of the new approaches to literary critique is the approach of literary history of hermeneutics that emphasizes the history of "text readers" or "the history of literature of the audience" instead of the history of the author and the text. According to this approach, the literary historian, rather than focusing on the context of the creation of the text, focuses more on the conditions for the understanding and the reception of the literary text. Thus, this approach concerns itself with the writing of the story of a text after its birth and then studying its trajectory throughout the history. On the other hand, there are Qur'anic ayahs known as verbally similar (or verbal Mutashabihat) that have similar words that are surprisingly similar to each other in various respects. The present research seeks to answer the question of how these ayahs played a role in different historical situations and how has their historical presence been? In fact, how are the text of these ayahs related to the taste ruling over different periods? Does the text of these ayahs ask different questions in different eras? Have different generations raised new questions in their dialogue with these ayahs? The study of the literary history of hermeneutics of these Qur'anic ayahs indicates that the people of each period, according to their temporal and spatial conditions, as well as their expectations from the sacred text of the Holy Qur'an, have had different perceptions from such ayahs through which different approaches to and various readings of these ayahs have emerged. The present paper reviews and examines the approaches to dealing with these ayahs, and then classifies readers based on the type of their reading of these ayahs.