تحليل كاركرد ساخت‌آوايي سوره محمّد (ص) در القاي معنا

An Analysis of the Function of Phonetic Structures of Surah Muhammad in Conveying Textual Meaning

بدون شك يكي از عواملي كه الهي و فرابشري بودن قرآن را اثبات نموده ساختار آوايي آن است كه باعث جلوه ­گري قرآن در يك شكل ادبي كاملا منسجم و به ­هم پيوسته گشته و به شكلي اعجازگونه به فهم معاني عميق آن كمك نموده است. مقاله حاضر درصدد است تا ساختار آوايي سوره محمد (ص) را به روش توصيفي ـ تحليلي واكاوي نموده و به پرسش­هاي زير پاسخ دهد: 1- كدام عناصر آوايي در القاي مضمون سوره محمد (ص) و پيام­ رساني آيات آن نقش آفريني مي­كنند؟ 2- چه تناسبي ميان ساخت ­آوا و معاني در اين سوره وجود دارد؟ 3- ارتباط ميان مخارج و صفات حروف با مضمون آيات چگونه قابل تبيين است؟ يافته­ هاي پژوهش در سطح آوايي سوره محمد (ص) از يك نوع هماهنگي و توازن بين لفظ و معنا خبر مي­دهد؛ تصاويري كه در قالب الفاظ ارائه شده با چيدمان، گزينش و تكرار آواهايي خاص و با به كارگيري عناصر تأثيرگذار بر ريتم كلام چنان آگاهانه مهندسي شده كه خود حامل تمام يا بخشي از معناي آيات است. صنايع بديعي نيز كه ارتباط تنگاتنگي با ايقاع و موسيقي آيات دارد، جايگاه والايي را در انتقال مفاهيم اين سوره به خود اختصاص داده است. در حقيقت تبيين دانش ساخت­آوايي و كاربرد انواع عناصر آوايي و ارتباط آن با معنا در سوره محمد گواه آن است كه نشانه ­هاي آوايي در نظام معنايي قرآن در تصويرگري حال كافران و منافقان و تبيين كيفرشان نقش مهمي دارد.

Without doubt one of the proofs of the divine and superhuman nature of the Qur'an is its unique phonetic structure, which has represented the Qur'an as a holistic and coherent literary work and has helped in understanding the deep meanings of the Qur'an in a miraculous way. This article seeks to perform a descriptive analysis of the phonetic structures of Surah Muhammad (PBUH) and indicate its implication for the content of this surah revolving around war and jihad against the enemies of Islam. In this regard, attempts were made to answer the following questions: 1. Which phonetic elements play roles in the conveying of the theme of Surah Muhammad and the messages of its ayahs? 2. What is the relationship between the phonetic structures and the meanings in this surah? 3. How the relationship between properties of sounds and letters and the themes of the surah can be explained? On the one hand, the results show that on the phonetic level, there is harmony between words and meanings: repetition of some sounds and words, using effective elements of music and cadence, have been so consciously selected that in itself conveys all or part of the content of this Surah in a magnificent way. On the other hand, badi' devices used in this surah, which are closely related with the musicality of ayahs, play an important role in illustrating the situation of the unbelievers and the hypocrites, and in the explication of their retribution