بررسي بازالت‌هاي آلكالن بلوك جوپار واقع در جنوب كرمان (استان كرمان)

Investigation of alkaline basalts of Joupar block located in south of Kerman

در غرب بلوك جوپار سنگ‌هاي بازالتي به سن نئوژن ديده مي شود كه عمدتاً روي سنگ‌هاي اسيدي (ريوليتي) قرار گرفتهاند. طيف گسترده‌تر تركيبات آذرين بلوك جوپار بازالت، آندزيت، داسيت و ريوليت است. سنگ‌هاي بازالتي مورد مطالعه داراي كاني‌هاي اصلي اليوين، پلاژيوكلاز و پيروكسن هستند و بافت كلي آنها ميكروليتي پورفيري، گلومروپورفيري، هيالوپورفيري و گاهي اينترگرانولار است. در بررسي الگوهاي عناصر كمياب خاكي شيب عمومي تغييرات داراي روند نزولي است و نشانگر غني شدگي اين سنگ‌‌ها از عناصر نادر خاكي سبك و تهي شدگي از عناصر نادر خاكي سنگين است. بر پابه نمودارهاي تعيين محيط تكتونو ماگمايي همه نمونه‌هاي مورد مطالعه در محدوده‌ي جزاير كماني ناشي از فرورانش قرار مي‌گيرند و ويژگي محيطهاي حاشيه فعال قاره‌اي را نشان مي‌دهند. ماگماي اوليه سنگ‌هاي مورد مطالعه از ذوب بخشي 1-5 درصدي يك منبع گوشته‌اي گارنت لرزوليتي به وجود آمده‌اند. به نظر مي‌رسد ادامه همگرايي‌هاي عربستان و اوراسيا در اواخر ميو-پليوسن سبب به هم خوردگي و آشفتگي در ترازهاي حرارتي گوشته شده است. در اثر اين آشفتگي حرارتي گوشته ليتوسفري با فاز باقيمانده گارنت و آهنگ ذوب بخشي كم، ذوب شده و ماگماي قليايي منطقه مورد مطالعه را تشكيل داده است. صعود ماگماي بازي داغ و استقرار آن در پوسته سبب توسعه ذوب بخشي در اين ناحيه شده و ماگماي اسيدي جوپار را به وجود آورده است. اين ويژگي باعث شده است كه ماگماي اسيدي و محصولات پرتابي آن ابتدا از ذوب پوسته خارج شده و سپس ماگماي بازي قليايي فوران كند. در تحول ماگمايي سنگ‌هاي آتشفشاني جوپار فرآيند AFC نيز تأثير داشته است.

In the western part of the Joupar Mountains, a set of Neogene basic rocks cover the felsic rocks. Volcanic rocks suite consisting of basalt- andesite- dacite and rhyolite. Main minerals in basaltic ricks consist of olivine, plagioclase, pyroxen and have microphyric, glomeroprophyric, hyaloprophyric, intergranular textures. The volcanic rocks are enriched in LILE and LREE, and depleted HREE, and display highly fractionated REE patterns. Based on the tectonomagmatic environment diagrams, all alkalibasalt samples from the Joupar plot in the island arc setting of a subduction zone and show active continental setting characteristics. The primary magma of the studied rocks is the melting of 1-5% of a lherzolite garnet mantle source with phlogopite. The post collision convergence between Arabia and Eurasia continental plates, starting in Miocene, resulted in thermal perturbation processes in the underlying lithospheric mantle led to partial melting at a low degree, producing alkali- basalt magmas, with garnet remaining stable in the source region. The ascent of the basaltic magma and its emplacement in the lower crust resulted in the partial melting of the crustal materials and development of acidic magma. These processes led to the ascent and eruption of the felsic magmas prior to the mafic magmas. There are mineralogical as well as geochemical evidences that AFC-type processes were involved in the evolution of the Joupar volcanic rocks in Kerman.