زمين شيمي و سنگ زايي سنگ هاي بازالتي ژوراسيك زيرينِ متاع (جنوب خاوري كرمان): رهيافتي بر تكامل پهنة سنندج سيرجان جنوبي

Geochemistry and Petrogenesis of Mata Lower Jurassic basaltic rocks, Southeast Kerman, Implication to Southern Sanandaj-Sirjan zone evolution

توالي آتشفشاني-رسوبي ژوراسيك زيرين در منتهي اليه زون سنندج-سيرجان جنوبي در شمال روستاي متاع (جنوبغرب جيرفت) باروند شمال‌غرب-جنوب‌شرق شامل سنگ‌آهك‌توفي، توف‌آهكي، آهك به انضمام سنگ‌هاي آذرآواري فلسيك و سنگ‌هاي آتشفشاني بازالتي است كه در اين نوشتار ويژگي‌هاي ژئوشيميايي و پتروژنز سنگهاي بازالتي اين توالي مورد مطالعه قرار گرفته است. بافت سنگ‌هاي بازالتي عمدتاً ميكروپورفيريتيك با پلاژيوكلاز و كلينوپيروكسن به عنوان كاني‌هاي اصلي كه در زمينه اينترگرانولار تا اينترسرتال از بلورهاي پلاژيوكلاز، كلينوپيروكسن، آپاتيت، كاني هاي كدر و شيشه كلريتي شده مي‌باشد. براساس نتايج پتروگرافي و داده‌هاي ژئوشيميايي سنگ‌هاي بازالتي منطقه ماهيت تولئيتي دارند. اين بازالتها تولئيتهاي تهيشده از عناصر نادر خاكي سبك ميباشند كه الگوي عناصر نادر خاكي مشابه با مورب نرمال نشان مي‌دهند، بااينحال با غني‌شدگي از عناصر ليتوفيل با شعاع يوني بزرگ نسبت به عناصر با ميدان مقاومت بالا و آنومالي منفي Nb و Ta مشخص ميشوند كه ويژگي‌هاي عناصر كمياب ماگماتيسم پهنه فرورانش مي‌باشند. برپايه نسبت‌هاي عناصر كمياب، سنگهاي بازالتي متاع از ذوب بخشي منشأ گوشته ليتوسفري تهي‌شده كه تحت‌تأثير مولفه‌هاي پهنه فرورانشي غني شده‌اند، به وجود آمده‌اند، ضمن اينكه اين بازالت‌ها طي صعود متحمل تبلور تفريقي نيز شده‌اند. براساس ويژگي‌هاي صحرايي و ژئوشيميايي، سنگ‌هاي بازالتي متاع در مراحل ابتدايي بازشدگي حوضه پشت‌كمان كمان ماگمايي سنندج-سيرجان در زمان ژوراسيك زيرين تشكيل شده‌اند.

Lower Jurassic volcanic-sedimentary sequence in the southern end of the Sanandaj-Sirjan zone, north of Mata village (southwest Jiroft), composed of tuffaceous limestone, calcareous tuff, limestone, including felsic volcaniclastic and basaltic volcanic rocks with northwest-southeast trend; which here geochemical characteristics and petrogenesis of the basaltic rocks of this sequence have been studied. Basalts texture is dominantly microporphyritic with clinopyroxene and plagioclase as the main minerals set in an intergranular to intersertal of plagioclase, clinopyroxene, apatite, opaque minerals and chlorite originally glassy matrix. On the basis of petrographic and geochemical data, basaltic rocks have tholeiitic affinity. These basalts are Light REE-depleted tholeiites similar to REE pattern of the N-MORB, However they are characterized by the enrichment of LILE over HFSE and negative Nb–Ta anomalies which are subduction zone trace element signatures. Based on trace element ratios, Mata basaltic rocks were derived from partial melting of a depleted lithospheric mantle source which enriched by subduction zone components. Meanwhile they fractionated on upwelling. Based on field and geochemical data, Mata basalts are interpreted to have formed in an initial back-arc basin behind the Sanandaj-Sirjan magmatic arc at Lower Jurassic time.