روش شناسي مباني ادبي « ابن عطيه اندلسي » در تفسير « المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز »

The Methodology of the Literary Foundations of "Ibn Atiyah Andalesi" in commentary "Al-Moharrar al-wajis fi Tafsir al- Qur'an alaziz"

نقش اساسي مباحث ادبي در تفسير قرآن بر همگان عيان است و كاربرد فراوان مباحث ادبي در تفاسير فريقين در دوره هاي مختلف تاريخ تفسير قرآن، نشان از نقش مهم آن در علم تفسير دارد. تفسير «المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز» «ابن عطيه اندلسي» از تفاسير مهم مكتب اجتهادي ـ ادبي معتبر و مؤثر جهان مغرب اسلامي مي باشد كه مباحث ادبي يكي از منابع اساسي آن است. ذكر معناي دقيق واژگان غريب قرآن و اولويت دادن به آراء لغوي ها درباره اشتقاق آن، استناد به آيات قرآن، استشهاد به شعر كهن عربي، روش ابن عطيه در مباحث صرفي مي­باشد. همچنين بيان آراء نحوي دو مكتب «بصره» و «كوفه» و ترجيح آرا نحوي جمهور به­ ويژه «سيبويه» و ذكر نظرات اختلافي روش كار مفسر در تبيين مباحث نحوي است. حقيقي دانستن معاني واژگان قرآن و بي نيازي مفسر از اطلاق مجاز به آن، موجب محدود شدن و سطحي بودن مباحث بلاغي در تفسير وي شده است. در اين پژوهش از روش تحليلي ـ توصيفي استفاده شده است. اين مقاله در صدد است با استقرا و استخراج شواهد و تحليل آنها، مباني ادبي تفسير ابن عطيه را تبيين نمايد، تا روش استفاده ابن عطيه از منابع ادبي در تفسير المحرر الوجيز حاصل شود.

The essential role of literary aspects in the interpretation of the Holy Qur'an is vivid to all, and the extensive use of literary discussions in the interpretations of the Qur'an in various periods of the history of the both Shia and Sunni interpretations of the Holy Qur'an illustrates its important role in exegetic science. The commentary entitled "Al-Muharir al-Wajiz al-Taqsir al-Mut 'aliz" by Ibn Atiyah Andalusia is one of the most important interpretations of the literary-ijtihad school of the Western Islamic world, and one of the main sources of literary debates. His morphological method comprises mentioning the exact meaning of the Qur'anic strange words and prioritizing the voices of literalists about its derivation, references to the Qur'anic ayahs, and the affirmation of the ancient Arabic poetry. Further, the expression of the syntactic views of the two schools of Basra and Kufa and the preference for the syntax of the public, in particular "Sibawayh", and the mention of their differences of opinion, constitute the method of the interpreter's work in explaining syntactic issues. The realization of the meanings of the Qur'anic words and the needlessness of the interpreter from the permissible use of it has made rhetorical issues in his interpretation limited and rudimentary. This descriptive analytical study seeks to explain the basis of literary interpretation of Ibn Atiyya by inducing and extracting evidence and analyzing them, in order to know about how Ibn Atiyya used literary sources in the commentary of al-Muharar al-Wajis.