فرم‌گرايي نگاره‌هاي نسخه ثواقب‌المناقب شاهكار نگارگري مكتب بغداد قرن دهم هجري

The structure of form in miniatures of Tavaqib ol-Manaqib’s manuscript, In Baghdad painting school, 16th century

ثواقب المناقب، شرح حال عارفان و صوفيان به خصوص مولانا جلال‌الدين محمد بلخي است كه با كمي چاشني، اغراق شده‌است. اين اثر اولين بار توسط احمد بن محمد و بار ديگر توسط عبدالوهاب بن جلال‌الدين محمد همداني در سال 947 هجري تلخيص و در سال 998 هجري به دستور سلطان مراد سوم عثماني به تركي ترجمه شد. از نسخه ثواقب‌المناقب، دو كپي مصور متعلق به مكتب نگارگري بغداد كه در دوران استيلاي حاكمان عثماني در بغداد (اواخر قرن دهم و اوايل قرن يازدهم هجري) توليد گرديد، موجود است. تمركز اين پژوهش بروي فرم‌گرايي نسخه مصور ثواقب‌‌المناقب موجود در كتابخانه مورگان نيويورك است كه به عنوان يكي از شاهكارهاي مكتب نگارگري بغداد قرن دهم هجري شناخته شده است. اين پژوهش با تكيه بر آراء كلايو بل، از مشهورترين و صريح‌ترين نظريه‌پردازان انگلسيي اوايل قرن بيستم ميلادي، در حوزه فرم‌شناسي انجام خواهد شد. فرم‌شناسي رويكردي است به هنر كه به جاي تاكيد بر محتوا، بر اهميت شكل به منزله سرچشمه ­ي جاذبه‌­ي ذهني اثر هنري پا مي‌فشارد. بررسي شكل‌گرايانه­‌ي اثر هنري در درجه­‌ي نخست به تاثير زيبايي‌شناسانه‌­ي اجزاي تشكيل‌دهنده­‌ي طرح اشاره دارد. نتايج كلي تحقيق بر غلبه فرم‌هاي ساده، ‌بهره‌گيري از فرمت و الگوهاي قراردادي، پالت رنگي متوسط، تركيب‌بندي پويا و الگوپذيري از شاخصه‌هاي مكاتب نگارگري ايران و عثماني دلالت دارند. كنكاش اين تحقيق از حيث ماهيت بنيادين و از نظر روش، تاريخي تحليلي است.

Tavaqib ol-Manaqib" is the biography of the mystics and the Sufis especially Mevlana Jalaluddin Mohammad Balkhi with a little exaggerated. This literary masterpiece was summarized by Ahmad-ibn-Mohammad and the next time by Abdulwahab-ibn-Jalaluddin-Mohammad-Hamedani in 947 A.H and it was translated into Turkish by the order of Sultan Murad of Ottoman Empire in 998 A.H. The focus of this study is on the illustrated version of "Savaghebol Monagheb" book in Morgan's New York library; produced during the rule of the Ottoman kings (the late tenth and early eleven century A.H) and introduced one of the masterpiece of Baghdad miniature school of the tenth century. Therefore, the edition feature of the form, are analyzed to identify the achievements of Baghdad Miniature School in the tenth century A.H. The question is that, what kind of miniature formality is in the "Tavaqib ol-Manaqib" as the chosen Baghdad miniature school? The overall result of the miniature analysis form of "Tavaqib ol-Manaqib" show that Baghdad miniature has been depicted in a coherent miniature feature. The study of this research in terms of the fundamental nature of the methodology, is an analytic-historical one.