پيشينه مضامين، موضوعات و ساختار بصري خيالي‌نگاري‌هاي دوره‌ي قاجار در هنر ايران (با تكيه بر منابع مكتوب)

The history of themes, subjects and visual structure of imaginary paintings (Khialinegari) in Iran`s art of Qajar era (According to written documents

خيالي­ نگاري اصطلاحي است براي توصيف نوعي نقاشي روايي رنگ­و روغن با مضامين مذهبي، حماسي، رزمي، بزمي و عاميانه كه در دوره قاجار بر اساس هنر مردمي و ديني و با اثرپذيري از سنت نقاشي مرسوم آن زمان، رواج پيدا كرد. برخي از محققين بر اين باورند كه اين نوع نقاشي، همراه با حفظ تمامي ارزش‌هاي هنر سنتي و مذهبي ايران و به ضرورت نياز و خواست مردم شكل گرفته است. اين نقاشي­ها سرشار از پيشينه موضوعي، مضموني و ساختار بصري هستند كه طي ساليان متمادي با وجود انجام پژوهش­هاي ارزشمند همچنان داراي جنبه­ هاي كشف نشده بسياري هستند. پژوهش پيش­رو به دنبال اين باور، در پي پاسخ به چيستي مضامين، موضوعات و ساختار بصري خيالي نگاري­هاي دوره قاجار و چگونگي شكل­ گيري آنها (به صورت يكباره در دوره قاجار و يا تدريجي و نشأت گرفته از هنر تصويري دوره ­هاي مختلف ايران) و اين­كه چه پيشينه­اي در تصوير نگاري هنر ايران دارند؟ در اين راستا پژوهش پيش رو بر آن است تا با دست­يابي به شاخصه­هاي مضامين، موضوعات و ساختاربصري خيالي­نگاري­هاي دوره قاجار و هنر تصويري ايران، به وجوه اشتراك آن­ها با خيالي­ نگاري­ها در مضامين، موضوعات و ساختار بصري از دوره ايران باستان تا دوره قاجار و خيالي نگاري­ها، به منظور راهيابي و دستيابي به پيشينه خيالي­نگاري­هاي دوره قاجار مورد مطالعه قرار دهد. هدف از اين پژوهش دستيابي به پيشينه مضامين، موضوعات و ساختار بصري خيالي­ نگاري­هاي دوره­ي قاجار جهت انجام مطالعات علمي با رويكردهاي مختلف است. روش تحقيق از نظر هدف جزء پژوهش­هاي بنيادي و نظري و از نظر ماهيت و روش، توصيفي تطبيقي است و در گردآوري مطالب از شيوه­­ ي كتابخانه­ اي استفاده شده است و آثار خيالي­ نگاري با شيوه تجزيه و تحليل كيفي مورد مطالعه قرار گرفته ­اند. براساس اين پژوهش مي­توان گفت: نقاشي‌ قهوه‌خانه‌اي يا خيالي­نگاري،‌ شيوه‌اي خاص از هنر نقاشي و يكي از هـنرهاي مـردمي و با سابقه‌ در‌ جامعه­ ي‌ ايراني است كه‌ از دل سنت‌هاي ايراني سـر‌ بـرآورده ‌و وجوه اشتراك بسياري در مضامين، موضوعات و ساختاربصري با هنر دوره­هاي مختلف ايران از عيلام تا صفويه داشته و بسيار قديمي­تر از آن چيزي است كه‌ امروزه با عنوان نقاشي قهوه‌خانه‌اي شناخته مي­شود، و از نظر خصوصيات فيگوراتيو، مضامين و موضوعات عاميانه­ و مصالح به كار گرفته شده، خاص دوره­ي قاجار بوده است.

Khialinegari is an expression for describing a kind of narrative painting which has religious, heroic, epic, lyrical and popular content. It spread in Qajar era according to folk art and religious art while was impressed by the tradition of conventional painting of that period. Some of the researchers believe that this kind of painting has created According to necessity and the willing of the people, whilst conserving all the religious and traditional values of the art of Iran. These paintings are full of presentive, thematic bases and visual structures. Although many valuable studies have been done during the years about it, there are lots of undetected aspects of Khialinegari. This article is looking for the answer of this question that "have contents, subjects and visual structures suddenly formed in Qajar`s Khabouialinegari or have they history in Iranian painting?" To answer this question and achieve the background of Khialinegari we try to study the features of a period of visual art of Iran, from the Ancient to Qajar era, for finding the common aspects of it in contents, subjects and visual structures with Khialinegari. It is a fundamental and theoretical research. This study has been executed using descriptive and comparative analysis methods. The results of this research has shown that Qahvekhane`e`s painting or Khialinegari is a particular style of painting art. It is one of the pop arts with a history in the Iranian society which has emerged from the Iranian traditions. What is known these days as a Qahvekhane`e painting is Qajar`s version of it that is different in terms of figurative features, contents, material and the slangy subjects belonging to Qajars era, but this kind of painting is very older than Qajar period.