ارزيابي و شناخت هندسه كاربردي عصر تيموري در طراحي بقعه مولانا زين‌الدين ابوبكر تايبادي

Evaluation and Recognition of Applied Geometry of the Timurid Period in the Design of Mawlana Zayn al-Din Abu Bakr Taybadi’s Tomb

خراسان بزرگ در عصر تيموري داراي تحولات بسيار چشم گيري در ساخت مقبره‌سازي صوفي، مي‌گردد. مقبره مولانا ابوبكر تايبادي از اين حيث مستثنا نيست. اين مقبره در سال 848ق/ 1444م به دستور پير احمد خوافي وزير شاهرخ تيموري جهت مسجد و نمازخانه توسط بزرگ‌ترين معماران دوره تيموري (دو برادر به نام‌هاي غياث‌الدين و قوام‌الدين شيرازي) در شهر تايباد بنا شد. آن چيزي كه اين بنا را از حيث مطالعات معماري و باستان‌شناسي برجسته مي‌كند، بهره‌گيري معمار از هندسه كاربردي عصر تيموري، در ساخت آن مي‌باشد. در اين پژوهش با اتخاذ رويكرد تحليلي، استفاده از منابع كتابخانه‌اي، ثبت و مشاهده ميداني مي‌توان گفت يكي از ويژگي‌هاي متمايز معماري دوره تيموري بهره‌گيري هر چه بيشتر از هندسه در طرح‌هاي معماري است كه نمود آن را مي‌توان در پلان، ايوان رفيع و گنبدخانه بقعه مولانا زين‌الدين ابوبكر تايبادي مشاهده كرد. با تحليل هندسي اين بنا مي‌توان اظهار داشت كه معمار در طراحي اين بنا از مشتقات 3√، 5√و2√ بهره گرفته است.

The great Khorasan witnessed remarkable developments in the construction of the Sufi mausoleums during the Timurid period and the tomb of Mawlana Abu Bakr Taybadi is no exception in this regard. The tomb was built in 848 AH on the order of Pir Ahmad Khafi, minister of Shahrokh Timurid, by the greatest architects of the Timurid period (two brothers called Ghiyath al-Din and Qavameddin Shirazi) in Taybad to be used as a mosque and prayer hall. What distinguishes this building in terms of architectural and archaeological studies is the use of applied geometry of the Timurid period in construction of this monument. In the present study, it is attempted to use the library resources as well as field observation and recording through an analytical approach. It can be argued that one of the distinctive features of the Timurid architecture is the use of geometry in architectural designs as much as possible, representation of which can be seen in the plan, the high veranda, and the done house of Mawlana Abu Bakr Taybadi’s tomb. By geometric analysis of this building, it can be stated that the architects have used the derivatives of √3, √5, and √2 in the design of the plan, the dome house, the façade and the veranda of this monument.