خوانش بينامتني و تقابل‌هاي دوتايي درنقاشي ديواري قصر سردار ماكويي (سفره ايراني و فرنگي)

An Intertextual Survey on Dual Oppositions in the Maqouee Palace Mural (Iranian and European Sofreh

روابط منظم سياسي ايران و كشورهاي اروپايي كه در دوران سلطنت فتحعلي­ شاه شروع شد، همواره با چالش ­هاي بزرگي مواجه بوده است. در رابطه با هنر نيز به سبب عواملي چون رفت و آمد نقاشان خارجي به دربار و ورود فرهنگ اروپايي به جامعه، اعزام برخي از نقاشان ايراني به «فرنگ»، و آشنايي ايرانيان با پديده نوظهور عكاسي، سبك جديدي از هنر به وجود آمد كه داراي ويژگي­هاي بارز نه تنها از نظر بيان بصري بلكه به لحاظ محتوايي بود. هنر قاجار از نظر اسلوب و مضمون از نقاشي اروپايي متأثر گشت و صحنه­ هايي از نحوه زندگي اروپايي وارد نقاشي ايراني شدند. نقاشي روي سقف قصر سردار ماكوئي نمونه ­اي از اسلوب ديوارنگاري با مضمون مردم­نگاري است كه نظام تصويري آن به طور مشخص بر محوريت تقابل « شرق» و« غرب» استوار است. اين پژوهش خوانشي با روش توصيفي- تطبيقي با رويكردي بينامتني است كه در آن رمزگان فرهنگي و تصويري به مثابه دو پايۀ اصلي به گفتگو مي­ نشينند. اصلي­ترين تقابل ­هاي دوتايي مورد بررسي قرار مي گيرند؛ دلالت­هاي اوليه، دلالت­هاي ضمني گوناگوني را به وجود مي­آورند و از طريق نشانه­ هاي تصويري به معناسازي مي­پردازد. براي خوانش اين نقاشي، از متون نوشتاري و تصويري دوره قاجار مانند سفرنامه ­ها استفاده شده است. در نتيجه اصلي اين پژوهش، نقاشي روي سقف سردار ماكويي بازتابي معنادار از چالش اصلي دوران قاجار يعني تقابل بين « شرق» و« غرب» ارزيابي مي­گردد.

The process of getting acquaintance with European culture which had begun in 18th century in Iran reached to its critical summit in 19th century (Qajar era). Travelling abroad, familiarity with modern ideas, and printing industry were some of the most influential causes which affected all aspects of Iranian life. The encounter of "East" and "West" as the main challenge of the time was reflected in Persian art and literature. This article explores dual oppositions on the Maqouee Palace mural painted on the ceiling of a palace in Iran. Cultural codes which were completely related to social situation and esthetic codes based on visual style of the time were examined. With the descriptive-comparative method, the article detected direct implications and circuitous connotations by comparing the main painting with other visual "texts". Foreign travels, biographies and newspaper articles also played a dominant role. After defining three possible connections between dual oppositions as antagonistic, relevant and dialectic, the most significant poles were chosen. Opposition of “West" and "East as the most momentous oppositions of Qajar era was reflected on the mural.