فرش به مثابه نماد؛ بررسي شكل مصرف فرش دستباف در اروپا از سده هاي ميانه تا قرن 18 ميلادي (12 هـ.ق)

Carpet as a symbol; The Investigation of the consumption of hand-woven carpet in European countries from middle ages to 18th century

فرش دستباف در طول تاريخ به واسطه داشتن ظرفيت هاي گوناگون هنري، اقتصادي و مفهومي جلوه هاي ويژه اي در كنار ابعاد كاربردي و مصرفي خود يافته است. در تاريخ نگاري ها و سفرنامه ها همواره از فرش هاي گران قيمت و نفيس به نشانه شكوه و عظمت كاخ ها ياد شده است. اين امر نشان ميدهد فرش ها به مرور كاركردي فراتر از ارزش مصرفي خود يافته اند. اين پژوهش به شيوه توصيفي و تحليلي انجام شده است كه بررسي ها در آن برپايه مطالعات كتابخانه اي و بررسي تصويري نقاشي هاي باقي مانده از سده هاي ميانه تا قرن 18 ميلادي/12 قمري و همچنين ليست اموال برخي از پادشاهان- به منظور بررسي شكل مصرف و زمينه هاي بروز انواع مصرف آن- مي باشد. از آنجا كه بررسي اسناد تاريخي تمامي كشور هاي اروپايي ميسر نبود، به عمده ترين نمونه ها به صورت پراكنده در كشورهاي مختلف و پر اهميت به لحاظ اقتصادي، تجاري و هنري خواهيم پرداخت. نتايج حاصل از پژوهش نشان مي دهد كه در پي رواج مصرف منسوجات و اهميت آن ها در تزيينات و با رواج فرهنگ مصرف نمايشي از قرون ميانه به بعد در اروپا و در ميان طبقات بالاي جامعه و سپس در ميان طبقات متوسط جامعه، نوعي ارزش نمادين و غير كاركردي براي فرش دستباف به وجود آمد. يافته ها نشان مي دهد در سده هاي ميانه و همچنين دوران رواج سرمايه داري در اروپا، فرش عنصر و نمادي از ثروت و مظهر تفاخر و عنصري هويت بخش براي صاحبان آن بوده است. به طوري كه فرش به عنوان عنصري مهم در تزيينات كاخ ها، مساجد، كليساها و نقاشي ها به كار گرفته شد و "كاربرد مصرفي" آن به عنوان كف پوش، جاي خود را به "كاربرد نمادين" داده است.

The hand-woven carpet because of the capacity of having the artistic, economic and conceptual aspects during the history, has found different functions besides its own consumable function. In Travelogues and historiographies was mentioned about the very splendor and luxury carpets that describing the glorious palaces. It indicates carpets gradually obtained a value more than consuming value. This research was conducted using the descriptive and analytical approach, based on library and documents data, with visual investigation on paintings from 15th to 18th centuries to finding the shape of the usage of carpets. Because that was not possible to investigate all European countries, it was emphasized on most important samples in terms of economy, commercial and artistic status. It seems by the spread of conspicuous consumption among high class people and afterwards among middle class families, arose a kind of symbolic value for hand- woven carpets. The research shows in capitalism and consumerism societies, carpets were a symbol of wealth and self-glorification for their owners. As during the 16 century and afterwards, their the consumable value as the floor covering, converted to symbolic value as a very important element in decorating the palaces, mosques, churches and paintings.