بررسي قصه يوسف (ع) بر اساس نظريه تحليل گفتمان انتقادي نورمن فركلاف

A Critical Discourse Analysis of Surah Yusuf (AS) Using Norman Fairclough's Model

بررسي معنا و يافتن مدلولات اثر ادبي به واسطه دال­ ها و نشانه­ هاي روساخت متني، همواره يكي از دغدغه­ هاي اصلي ناقد ادبي از ديرباز تاكنون بوده است. تحليل گفتمان با رويكردها و شاخه ­ها و نظرات متعدد و گوناگون خود در تلاش است روابط متقابل زبان و جامعه را گره گشايي كند؛ به بياني دقيقتر تحليل گفتمان با تكيه بر اشكال زباني و نشانه ­ها، در وراي خود نوعي مفهوم ايدئولوژيك را با هدف عملكرد اجتماعي بازخواني مي­كند و در واقع ايدئولوژي در پس متون را مورد واكاوي و كنكاش قرار مي­دهد؛ از اين رو تحليل گفتمان رويكردي متن بنياد است كه متن را از جهت ملاك ­هاي دروني و بيروني بررسي مي­كند. نظريه تحليل گفتمان انتقادي نورمن فركلاف يكي از مشهورترين نظريات حوزه گفتمان كاوي به شمار مي ­آيد كه در تلاش است ضمن بيان رابطه ميان ملاك­هاي دروني و بروني متن، قدرت مسلّط جامعه ­اي را كه اثر ادبي در آن شكل گرفته از طريق سه محور توصيف، تبيين و تفسير مورد واكاوي قرار دهد. بر اين اساس پژوهش حاضر در صدد است با استفاده از روش توصيفي-تحليلي و ابزار كتابخانه­ اي، داستان حضرت يوسف را بر پايه ­ي نظريه­ ي گفتمان انتقادي فركلاف در سطوح سه گانه تحليل نمايد. دستاورد پژوهش حاضر نشان مي­ دهد كه ميان زبان و بافت اجتماعي و بيروني قصه حضرت يوسف در قرآن كريم انسجام و پيوند ناگسستني وجود دارد و اين قصه از جهت برجستگي­ هاي برهاني، عاطفي و گفتماني در سطح زبان، متناسب با موقعيت آن در كنعان و سپس در قصر فراعنه مصر شكل گرفته است.

Studying meaning and finding signified concepts in literary works by means of signifiers and textual surface structures have always been the concerns of literary critics. Discourse analysis, having numerous and different approaches, tries to shed light on the reciprocal relationships between language and society. More specifically, discourse analysis relying on linguistic forms and signs, unearths the ideology behind texts in an attempt to look at the social functions of the language. Thus, discourse analysis is a text-based approach analyzing inner and outer aspects of texts. Norman Fairclough's model, one of the most well-known discourse analysis models, attempts at exploring the dominant power in the society where any given literary work has been produced through implementing the three stages of description, interpretation, and explanation and while explicating the relations between the internal and the external aspects of a certain text. Accordingly, the present descriptive-analytical study aimed at looking into the story of Yousef (AS) drawing on Fairclough's model. The findings of the study show that there is an irrefrangible cohesion and link between the language and the external and social contexts of the Qur'anic story of Yusef (AS), and this story has been formed, in terms of textual pinnacles regarding reasons, emotions and discourse, proportional to the setting of the story in Canaan and then in the palace of the Egyptian Pharaohs.