نجات و راه نيل به آن در كشف‌الاسرار و عُدَّة‌الابرار رشيدالدين ابوالفضل ميبدي

نجات يكي از اساسي‌ترين مسئله ­ها­ در اديان ابراهيمي يهوديت، مسيحيت و اسلام است. در اين اديان، خدا آدم را در بهشت يا باغ عَدَن ساكن كرد. آدم در آن از فرمان خدا به‌‌واسطۀ ابليس يا مار سرپيچي كرد، در نتيجه، از آن اخراج شد و به زمين هبوط كرد و در واقع، همۀ انسان‌ها هبوط كردند. از اين ‌رو، انسان نياز به نجات، يعني بازگشت به بهشت يا باغ عَدَن را دارد. در اسلام، خدا براي نجات كل بشريت قرآن كريم را وحي كرده است. در قرآن مجيد از نجات رسولان و مؤمنين سخن به ميان آمده است. با توجه به اهميت نجات در قرآن كريم، بديهي است كه آن در تفاسير قرآن مجيد نيز مورد توجه قرار گيرد. يكي از تفاسيري كه اين موضوع را به تفصيل و از نگاه تفسيري و عرفاني مورد بررسي قرار داده، تفسير كشف‌الاسرار و عُدَّة‌الابرار، اثر رشيدالدين ابوالفضل ميبدي است. اين مقاله كه با روش توصيفي و تحليلي نگارش يافته، به تبيين نقش خدا در سعادت و شقاوت، رابطۀ طاعت و معصيت با سعادت و شقاوت، نقش انبيا در سعادت و شقاوت و ... در اين تفسير مي‌پردازد. به نظر ميبدي، گر چه خدا اقوال و اعمال بندگان را در روز ازل تقدير كرد و امروز در وقت عمل آن‌ها را در آنان خلق مي‌كند، اما بنده آن‌ها را كسب مي‌كند. ميبدي دليل مثاب و معاقب شدن بندگان را همين كسب مي‌داند. همچنين ميبدي ثواب و عقاب را از احكام تكليف و نه از احكام تقدير مي‌داند و به نظر او، بناي آن‌‌ها بر امر و نهي، و نه بر توفيق و خِذلان است؛ زيرا تقدير اصل و عمل فرع است و ثواب و عقاب از احكام فروع و نه از احكام اصول است.