بررسي تأسيس Bailment در نظام كامن‌لا و مطالعۀ تطبيقي با حقوق ايران

Bailment in Common law and comparative study in Iran

بيلمنت (Bailment) تأسيس خاصي در نظام كامن‌لا است كه دربارۀ جايگاه، حدود، احكام و آثار آن اختلاف نظر نسبتاً زيادي ميان حقوق‌دانان وجود دارد. گسترۀ بيلمنت به حدي وسيع شده كه انتقادات برخي حقوق‌دانان كامن‌لا را برانگيخته است. نتيجۀ اين گستردگي، ابهام در دايرۀ شمول آن است. اما رويۀ قضايي اين تأسيس را پذيرفته است و به‌ عنوان يكي از منابع تعهد در كنار قرارداد و ضمان قهري از آن نام مي‌برد. آنچه سبب انتقاد از اين تأسيس شده، شمردن آن به‌عنوان يكي از منابع تعهد بوده كه نتيجۀ آن، اختلاط و اختلاف در مصاديق هريك از منابع تعهد است. مقايسۀ اين تأسيس با نهادهاي مشابه در حقوق اسلامي و حقوق ايران، شباهت‌هايي را ميان بيلمنت با نهاد يد اماني نشان مي‌دهد. عمدۀ اين شباهت را مي‌توان در مصاديق اين دو مشاهده كرد، اما تفاوت‌هاي زيادي به‌ خصوص در آثار دارند. اما متأسفانه در فرهنگ‌هاي لغت و در برخي آثار ترجمه، معادل امانت و يا وديعه براي آن به‌كار رفته است كه سبب اشتباه در برداشت از اين مفهوم مي‌شود. در حقوق اسلامي يد اماني نه به‌ عنوان منبع تعهد، بلكه وصفي عارض بر تصرفات صاحب يد است كه گاه مجازاً وصف قرارداد مي‌شود.

Bailment, as a special legal concept in common law, has many controversies over its place, boundary, rule and effects. it has some resemblance to “Yade amani” (Custodial possession) in Islamic law. Most of these similarities are in their items but there are lots of differences in effects. But unfortunately it translated in Persian-English Dictionaries mistakenly as deposit contract or other concepts. This mistake translation could drive to other big errors in legal concepts. So working on this issue needs concentration on concepts, rules, effects and objects. In common law, bailment sphere is becoming to some extent that arouse criticism of some Common law jurists. Consequence of this extensiveness is ambiguity in coverage. But common law courts accepted it and consider it as a source of obligation besides contract and tort. In Islamic law, “Yade amani” is not a source of obligation but is a description for possession of possessor which sometimes neglectfully becomes description for contract.