بازسازي روش‌شناسي كارل ماركس

Reconstruction of Karl Marx’s Methodology

با توجه به اهميت روش‌شناسي در فلسفه علم و به‌ويژه در علوم اجتماعي، در اين مقاله روش‌شناسي كارل ماركس يكي از موثرترين عالمان اجتماعي بررسي شده است. روش ماركسيستي امروزه به‌طورگسترده مورد استفاده پژوهشگران مي‌باشد؛ درحالي‌كه كمتر كسي به اين مسئله واقف است. روش ماركس در مطالعه­ پديده­ ها به اين صورت است كه از واقعياتِ آفاقي پيچيده آغاز مي­ كند و در سيري نزولي به سويِ مفاهيم هرچه بسيط­ تر پيش مي­ رود. سپس، اين مسير در جهت معكوس طي مي­شود و از مقولاتِ بسيط به سمتِ مفاهيم مركب صعود مي­ كند. اين چرخه در هر دو مسير رفت‌ و برگشت و در تمامي سطوحِ انتزاع به‌صورت ديالكتيكي انجام مي ­شود. دو عنصر اساسي در روش ­شناسي ماركس، يكي شرايط توليدي در هر جامعه و دومي نقش مقولات در جامعه­ بورژوازي است. ماركس كتاب مستقلي درباره‌ روشِ خود ننوشته است؛ بنابراين براي فهم روش‌شناسي وي در اين مقاله به بررسي دقيقِ آثار و استخراجِ نكات روش‌شناختي از آنها پرداخته شده است. قرار دادن نظريه‌ ماركس تحت عنوانِ يك نظريه‌ مشخص كه در تقسيم‌بندي‌هاي رايجِ علوم اجتماعي وجود دارد، ممكن نيست. هدف اين مقاله به دست دادن نوعي دسته‌بندي منظم از نظريات ماركس دربارۀ روش‌شناسي است.

The methodology of Karl Marx, one of the most influential social scientists, has been reconstructed here according to the importance of methodology in the philosophy of science. Today, Marxist method is also widely used by researchers of social phenomena, while a few of them are aware of this. Marx's method in the study of phenomena begins with complicated objective facts and proceeds to the more basic concepts in a downward spiral. Then, the path goes in the opposite direction and ascends from simple categories to composite concepts. This cycle takes place on both paths and at all levels of abstraction dialectically. There are two basic elements in Marx's methodology. One, the production condition in each society and the other, the role of categories in the bourgeois society. Marx's works have been reviewed carefully and methodological points from them have been extracted in order to understand his methodology. Putting Marx's theory under the title of a definite theory that is common in the social sciences is impossible. Here we try to give a systematic categorization of Marx's theories on methodology.