تجزيۀ آماري داده‌هاي رسوب‌شناسي و ژئوشيمي رسوبي نهشته‌‌هاي بادي استان خوزستان

Statistical Analysis of Sedimentology and Sedimentary Geochemistry Data of Aeolian Sediments in Khuzestan Province

دشت خوزستان در جنوب باختري ايران حدود 3.9 درصد از مساحت كشور را در برگرفته است. اين منطقه عمدتاً به وسيله رسوبات كواترنري با ضخامتي بيش از 300 متر در برخي نواحي، پوشيده شده است. بررسي هاي رسوب شناسي و زمين شيمي در رسوبات پهنه هاي ماس هاي، علاوه بر تعيين شاخص هاي ژئوشيميايي به منظور تعيين منشا احتمالي ذرات، بررسي خصوصيات زمين زيست محيطي عناصر موجود در اين ذرات و نقش آن ها در آلودگي محيط زيست نيز حائز اهميت است. در اين پژوهش، بر اساس روش هاي استاندارد نمونه برداري براي بررسي هاي رسوبات سطحي، 35 نمونه رسوب سطحي، براي انجام تحقيقات ژئوشيمي رسوبي و رسوب شناسي از توده هاي ماس هاي 5 منطقه در دشت خوزستان برداشت شد. نمونه ها در آزمايشگاه هاي سازمان زمين شناسي كشور از نظر دانه بندي و عنصري تجزيه شد. بررسي هاي رسوب شناسي نشان دهندۀ اين است كه اندازۀ رسوبات در حد ماسه و ماسه گلي در برخي نقاط با كمي گراول است كه با استفاده از پارامتر هاي آماري رسوب شناسي و بررسي هاي مورفوسكوپي غالباً نشان دهندۀ منشا بادي است كه تحت تاثير فرآيند هاي آبي نيز قرار گرفت هاند. پژوهش هاي ژئوشيمي رسوبي بر اساس پردازش و تجزيۀ فاكتوري و خوش هاي داده ها در نرم افزار spss انجام شد كه دو منشا اصلي براي عناصر موجود در رسوبات پهنه هاي ماس هاي مي توان در نظر گرفت: عناصر cu, li, nb, ni, th, v, zn, la, pr با منشا طبيعي، عناصر zr, ba, u, sr تحت تاثير آلودگي هاي شيميايي و تاسيسات نفتي (آنتروپوژنيك) است. نتايج تجزيۀ فاكتوري و خوش هاي در تاييد هم است.

The Khuzestan plain is located in south western of Iran and is covered about 3.9 percent of the country area. Khuzestan plain is mostly covered by the Quaternary deposits. The thickness of these deposits exceeds 300m in some areas .Sedimentology and geochemistry of sand dunes producing centers are not only important for determining sedimentary and geochemical features of the particles possible origin, but also is important for determining the environmental geochemistry characteristics of these particles and their role in environment and air pollution. In this study, based on standard sampling methods of surface sediments, 35 samples, for sedimentary and sedimentary geochemistry analyses were taken from sand dunes in five areas of the Khuzestan plain. The samples were investigated by sedimentary grain size and chemical analyses in Geological Survey of Iran laboratories. The results indicate that the deposits size distribution is classified as sand, muddy sand and minor amount of gravel. Statistical parameters of sedimentology and morphoscopic studies often indicate wind source influenced by fluvial processes sources. Sedimentary geochemistry data, and statistical analysis i.e. factor and cluster analysis (using SPSS software), indicate two main sources of elements in the Khuzestan plain aeolian sediments includes geogenic (Cu, Li, Nb, Ni, Th, V, Zn, La, Pr); and anthropogenic sources (Zr, Ba, U, Sr) . The main anthropogenic sources are chemical pollution and petroleum industrial activity.