تحليلي بر عوامل و اثرات تبديل روستا به شهر بر نظام شهري استان گيلان (1335-1395)

در چند دهه اخير تبديل روستا به شهر به‌عنوان يكي از ابعاد اساسي موثر بر شهرنشيني در ايران قابل مشاهده است و عوامل، فرايندها، الگوها و ملاك‌هاي دخيل بر اين امر و پيامدهاي حاصل از آن بر تغيير شهرها و نظام شهري، توجهات زيادي را در ميان پژوهشگران به خود جلب نموده‌است. گرچه روند تبديل نقاط روستايي به شهر در تمام كشور با درجات متفاوتي از شدت و سرعت رخ داده‌است، با اين حال اين امر در برخي از نقاط كشور داراي اهميت بيشتري براي مطالعه است كه يكي از اين مناطق استان گيلان مي‌باشد. وجود اراضي مستعد كشاورزي، فشردگي سكونتگاه‌هاي شهري و روستايي در كنار يكديگر، تراكم بالاي جمعيت در پهنه سرزمين، در كنار نرخ بالاي افزايش شمار شهرها طي چند دهه گذشته در منطقه مورد نظر، از جمله ويژگي‌هايي هستند كه ضرورت اين امر را روشن مي‌سازند. هدف اين مقاله تبيين و دسته‌بندي عوامل موثر بر تبديل روستا به شهر در استان گيلان و تاثيرات آن بر تغييرات نظام شهري استان طي چند دهه اخير است. از بعد ماهيت تحقيق، اين پژوهش را مي‌توان از جمله پژوهش‌هاي استقرايي-قياسي دانست. روش به كار گرفته‌شده ‌در اين پژوهش، روش توصيفي-ارزيابي و روش گردآوري داده‌ها به‌صورت اسنادي و كتابخانه‌اي است. مطالعه نظام شهري استان گيلان نشان مي‌دهد از آنجايي‌كه در چند دهه اخير، تعداد زيادي از شهرهاي استان را شهرهاي كمتر از 5000 نفر تشكيل داده‌اند، پيدايش شهرهاي كم‌جمعيت در استان اساسا تحت تأثير سياستها و تصميمات دولتي بوده‌است. نرخ شديد تبديل روستا به شهر در چند دهه اخير، خصوصا پس از انقلاب اسلامي در برابر رشد سريع شهر رشت به‌عنوان كلانشهر منطقه‌اي، سبب شده‌ تا اين دسته از شهرها نتوانند در سلسله مراتب نظام شهري جايگاه شايسته‌اي براي خود فراهم كنند. بنابراين، تبديل روستا به شهر به تعديل نظام شهري منجر نشده‌ و نياز به تغيير در الگوهاي برنامه‌ريزي فضايي استان وجود دارد.