پژوهشي در بنيان‌هاي فلسفي مفهوم هژموني: لاكلاو، دريدا و امكاني‌بودن صورت‌بندي‌هاي گفتماني

A Investigation on the Philosophical Foundations of the Concept of Hegemony: Laclau, Derrida and Possibility of the Discursive Formulations

مفهوم «هژموني» داراي بنيان‌هاي فلسفي ـ نظري و ساحات معنايي متفاوتي است. اين مفهوم را صرفاً و لزوماً نبايد به شيوه‌اي ادراك نمود كه در راه ادراك آن به شيوه‌هايي ديگر انسداد حاصل آيد. در ادراك اين مفهوم نبايد در مغاك فروبستگيِ متافيزيكي فروغلطيد و «يك» شيوۀ ادراك را بر ساير شيوه‌ها غالب دانست. فلذا، پژوهش حاضر درصدد واسازي اين گرايش به «امر واحد» است تا بر راه ادراك مفهوم هژموني به «يكي از شيوه‌هاي ممكن» پرتو افكند. اين‌چنين، تمركز اين پژوهش بر انديشۀ ارنستو لاكلاو قرار دارد تا بدين‌طريق بنيان‌هاي فلسفي مفهوم مذكور در فلسفۀ ژاك دريدا مورد واكاوي قرار گيرند و دال‌هاي برسازندۀ مفصل‌بندي اين مفهوم ـــ در مقام ساحات معنايي آن ـــ مكشوف گردند. همان‌گونه كه خواهيم ديد، دال‌هاي مذكور حول دالّ برتر يا نقطۀ گره‌گاهي «امكاني‌بودن» مفصل‌بندي مي‌گردند و مفاهيم دريدايي «امر تصميم‌ناپذير» و «امر لمس‌ناپذير» به‌عنوان بنيان‌هاي فلسفي‌ آن‌ها قلمداد مي‌شوند. امّا، اين امكاني‌بودن به‌معناي عدم‌قطعيّت يا بي‌ثباتي يا عدم‌برخورداري از يك بنيان هستي‌شناختي نيست. لذا، امكان‌ناپذيربودن، تصميم‌ناپذيربودن و لمس‌ناپذيربودنِ هژموني را بايد به‌معناي عدم‌برخورداري آن از «بنياد غايي» ـــ و نه «بنياد» ـــ قلمداد نمود و توجّه را بر سرشت آپوريايي و حضور در عين غياب و غياب در عين حضور آن متمركز نمود.

The concept of “hegemony” in political thought has different philosophical-theoretical foundations and semantic dimensions. This concept should not be perceived merely and necessarily in a way which discloses another ways of perception. This concept should not be perceived in a way which traps us in the abyss of metaphysical disclosure. There is not one way of perception which overcomes other alternatives. Therefore, this article deconstructs this tendency to “the One” and lightens the way of perceiving this concept in “one of the possible ways”. Hence, this article concentrates on the political thought of Ernesto Laclau and hereby probes the philosophical foundations of this concept in the philosophy of Jacques Derrida and reveals the signifiers which construct the articulation of this concept as its semantic dimensions. As we will see, the mentioned signifiers are articulated among a master signifier or a nodal point which is contingency of hegemony. “The undecidable” and “the untouchable” are two Derridean concepts which are the philosophical foundations of these signifiers. However, this contingency does not mean inaccuracy or instability or lack of an ontological basis. Therefore, the contingency, undecidability and untouchability of hegemony should be understood as lack of an "ultimate foundation" and not "the foundation". Contingency and lack of an ultimate foundation have relationship with the aporetic nature of hegemony and its presence in the absence and its absence in the presence.