پديد آورندگان :
سمياري، امير دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه معماري منظر , صادقي، زهرا دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده هنر و معماري - گروه معماري منظر , رحماني، فرشته دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه معماري منظر , خواجه سعيد، فرناز دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه معماري منظر
كليدواژه :
پسندهاي منظر , الگوي فعاليت , انگيزه حضور , برنامه‌ريزي منظر , بوستان محلي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: توسعه زيرساخت‌هاي سبز، فراهم آوردن سرانه عرصه‌هاي باز در شهرهاي بزرگ و تامين استانداردها، از موارد مهمي است كه در چشم‌انداز توسعه كشور، همواره بايد مورد توجه دولت‌ها قرار گيرد. قانون حفظ و گسترش فضاي سبز در شهرها، ضوابط طرح‌هاي جامع و تفصيلي و دستورعمل‌هاي حاصل از طرح‌هاي موضعي، به‌ويژه در كلان‌شهر تهران، اهميت ايجاد و گسترش فضاي سبز را خاطرنشان مي‌سازند. بهسازي عرصه‌هاي باز و سبز در مقياس برنامه‌ريزي و طراحي بوستان‌هاي محلي، مقوله‌اي است كه علاوه بر تامين سرانه‌ها، نيازمند شناخت ترجيح‌ها يا «پسندهاي مردم از منظر» است. پرداختن به «پسندهاي منظر»، در ديدگاه طراحي بوم‌گرا، به مثابه مولفه‌اي تاثيرگذار بر فرايند تصميم‌سازي قلمداد مي‌شود. بر پايه ادبيات پژوهش، «پسندهاي مردم از منظر» در سه حوزه زيبايي‌شناسي، بوم‌شناسي و اجتماع محلي دسته‌بندي مي‌شوند. هدف از انجام پژوهش، ارزيابي دقيق دو مولفه كليدي «الگوي فعاليت» و «انگيزه مراجعه» از ميان «پسندهاي منظر» در حوزه جامعه محلي است كه؛ در تدوين راهبردهاي برنامه‌ريزي بوستان‌هاي محلي با رويكرد روان‌شناسي محيط، اثرگذارند. پسندهاي منظر، در جوامع مختلف تحت‌تاثير عوامل گوناگون تغيير مي‌كنند و امكان سنجيدن جامعه آماري از نظر همه عوامل زمينه‌اي موثر بر پسندهاي مردم وجود ندارد. از اين رو در پژوهش حاضر عامل سطح رفاه به‌عنوان متغير مستقل مورد ارزيابي قرار گرفته است.موادوروش‌ها: جمع‌آوري داده‌ها در اين پژوهش، بر اساس پيمايش مقايسه‌اي، تحت‌تاثير عامل زمينه‌اي «سطح رفاه» در دو منطقه 1 و 18 شهر تهران كه دست‌كم به لحاظ «سطح رفاه» متفاوت از يكديگرند، انجام شده است. به روش نمونه‌گيري تصادفي، 363 نفر از مراجعه‌كنندگان به بوستان‌هاي مناطق 1 و 18 به كمك پرسش‌نامه‌اي محقق‌ساخته كه پايايي زماني آن تاييد شد، مورد پرسش قرار گرفتند. تجزيه‌وتحليل داده‌ها با استفاده از روش‌هاي t همبسته، t مستقل و تحليل واريانس درون‌گروهي و نيز آزمون تعقيبي بونفروني با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد.<نتايج و بحث: نتايج نشان داد الگوي استفاده فعال از بوستان محلي در منطقه 1 بيش از الگوي غير‌فعال است (0/009=p)، درحالي‌كه در منطقه 18 الگوي غير‌فعال غالب است (0/002=p). در منطقه 1، عوامل انگيزشي «اجتماعي و ارتباطي» با عوامل انگيزشي «روحي و رواني» و عوامل انگيزشي «طبيعي و محيطي» داراي تفاوت معنادار است (0/0001=p). در منطقه يك فعاليت‌هاي بدني مانند پياده‌روي و برخورداري از طبيعت، اهميت دارد و مردم بوستان محلي را به مثابه فضايي براي روابط اجتماعي و با هم بودن قلمداد نمي‌كنند. درحالي‌كه، بوستان محلي در منطقه 18، از نظر پاسخ‌دهنده‌ها، فضايي براي استراحت، همراهي با خانواده و ديگران و كسب آرامش در محيط طبيعي است.نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه «سطح رفاه» مردم، تاثير مستقيم بر «الگوي فعاليت» و «انگيزه حضور» دارد و متناسب با اين تفاوت‌ها، بايد راهبردهاي جداگانه‌اي در برنامه‌ريزي بوستان‌هاي محلي در دو منطقه 1 و 18، اتخاذ شود. در منطقه1، امكانات ورزشي جمعي به دليل ايجاد تمايل بيشتر به فعاليت‌هاي گروهي بايد توسعه يابد. مشاركت فعال در زمينه تعامل بيشتر با طبيعت، با فراهم آوردن امكان كاشت و نگهداري گياهان توسط مردم محل در بوستان‌ها، ممكن شود و عرصه‌هاي جمعي افزايش يابند. در منطقه 18، همچنان كه انگيزه حضور و انجام فعاليت‌هاي گروهي بالاست، بايد امكان فعاليت‌هاي فردي پويا و تشويق به انجام ورزش‌هاي هوازي، بيشتر شود. همچنين پاسخگويي به نياز طيف متنوع مخاطبان و برخورداري بيشتر از زيرساخت‌هاي طبيعي، بايد مدنظر برنامه‌ريزان و طراحان قرار گيرد. طراحي منظر با رويكرد «شمول‌گرايي» به ويژه در بوستان‌هاي محلي منطقه 18، راهبردي سودمند در جهت پاسخگويي به نيازهاي متنوع مردم است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه؛ ضرورت پايش و ارزيابي «پسندهاي مردم از منظر» گام مقدماتي در تدوين راهبردهاي برنامه‌ريزي است. اين رويكرد به مثابه راهنمايي براي شناخت مولدهاي طراحي بوستان‌هاي محلي، با تكيه بر هنجارهاي روان‌شناسي محيط و محوريت جامعه محلي است.
چكيده لاتين :
Introduction: Development of a Green Infrastructure and providing per capita and guarantee standards for open spaces in metropolitan areas, must always be foreseen by government in the vision agenda for national development. Especially in Tehran, the importance of green space development has pointed to by the Law of the conservation and development of green spaces and the criteria for comprehensive, detailed and local plans. In addition to the per capita supplement, improvement of open and green spaces through planning and design of neighbourhood parks depends on recognition of popular preferences about landscape. Addressing “landscape preferences” in ecological landscape design is considered to be a key element in the decision-making process. Existing precedents in the literature show that landscape preferences can be divided in three categories, namely the “aesthetic”, “ecological”, and “community-oriented” approaches. In this research, the aim is to evaluate two of the key components - “Activity Pattern” and “Presence Motivation” – of a community-oriented approach in neighbourhood parks that play an important role in developing a landscape planning strategy, according to an environmental psychology approach.
Materials and methods: Preferences vary across different communities as they depend on unique contextual factors. As such it is impossible to measure all the factors that affect popular preferences. Data collection in this study was conducted on the basis of a comparative survey under the influence of the underlying “level of welfare” in the First and 18th regions of Tehran, which are different in terms of their “welfare”. Using a random sampling method, 363 visitors to neighbourhood parks in regions 1 and 18 participated by filling out our questionnaires, the reliability of which is confirmed. Data analysis was performed using the independent t-test, dependent t-test and ANOVA with the Bonferroni post hoc test within the group in software SPSS.Results and discussion: The results show that the uses of neighbourhood parks in region 1, have a mostly active pattern (p-0/009) while, in region 18, a passive pattern dominates (p-0/002). In region 1, “social factors” of presence motivation in neighbourhood parks have significant differences with “psychological factors” and “environmental and natural factors” (p-0/0001). Active exercises such as walking in outdoors are important for users, who do not consider neighbourhood parks as spaces for social relationships. While, in region 18, neighbourhood parks according to responder attitudes are spaces for resting, being with family and relaxing in natural environments.
Conclusion: The results demonstrate that “the welfare of the people” has a direct impact on the “Activity Pattern” and “Presence Motivation” in the neighbourhood parks. Due to these differences, separate planning strategies for neighbourhood parks in region 1 and region 18 must be considered. To motivate people for participating in group activities, in the first region, public sport facilities must be developed. Public participation in the planting and nursing of plants could be implemented and public realms would be increased. In region 18, opportunities for active personal activities with aerobic sports, must be increased to elevate group activities in the park. Also, planners and designers must pay attention to variety of people’s needs for green infrastructures. The inclusive landscape design approach is an advantageous strategy for responding to the variable needs of visitors, especially in the neighbourhood parks of region 18. This research highlights the merit of surveying and evaluating “landscape preferences” as a preliminary step in the authorship of planning strategies. This approach provides a guideline for the recognition of design generators of neighbourhood parks, based on environmental psychology and community-oriented norms.
