بررسي تفسير آيات اهل ذكر در منابع تفسيري

اين مقاله مسئله‌ مطرح‌شده در آيات اهل ذكر را بررسي مي‌كند. آيهٔ 43 نحل و 7 انبيا، به مخاطبان دستور داده است مطلبي را از اهل ذكر بپرسند. در تعيين مخاطب، پرسش، پرسشگر و پاسخ‌گو، ديدگاه‌هاي مختلفي مطرح شده است. مسئلهٔ تأمل‌برانگيز، تبيين مراد از اهل ذكر است. پرسش‌شونده كيست؟ اهل كتاب يا آگاه به تاريخ پيشينيان؟ اهل قرآن؟ امامان معصوم؟ يا اهل علم و دانش؟ استناد هر مفسري، ظاهر و سياق آيات و روايات واردشده در اين زمينه ‌است. روايات، به چند دسته تقسيم مي‌شود: 1. دربارهٔ شأن نزول؛ 2. درباره بيان مقصود از اهل ذكر؛ 3. روايات منحصركننده اهل ذكر در امامان. مفاد احاديث دسته سوم با ظاهر و سياق آيات و مورد نزول، تنافي دارد. رفع يد از دو يا يك طرف تنافي، به هيچ وجه جايز نيست. بسياري از مفسران براي حل مسئله به‌راحتي دسته سوم را كنار گذاشته‌اند. در مقابل، برخي ديگر ظاهر و مورد نزول را ناديده انگاشته‌اند. اما راه‌حل صحيح مسئله با برگزيدن نظري جامع بين ادله مربوط است. يعني فقط از اطلاق حصر در روايات دسته سوم صرف نظر مي‌شود، نه اصل حصر. مطابق اين نظر، اهل ‌بيت برترين مصداق اهل ذكرند و حصر آنان، نسبي است. مقتضاي قواعد تفسير و قوانين حل تعارض بين ادله همين نظر است.