ناكارآمدي فرهنگي و اجتماعي تصوف در عصر صفوي و نقش آن در تحكيم موقعيت فقيهان شيعه

از تحولات تاريخي مهم ايران، ظهور درويشان صفوي و قزلباشان صوفي است. حكومتي با بيش از دو قرن كه فقهاي شيعه در اصل بنيانش نقشي ندارند، ولي با اين همه از همان ابتدا، شاه اسماعيل صفوي (907-930 ه.ق.) تشيع را مذهب رسمي كشور معرفي مي‌كند؛ چنين رويدادي وابسته به عواملي است كه اين جماعت صوفي، تشيع فقاهتي را به عنوان قدرتي برتر براي اداره كشور پذيرفته، علما و فقهاي شيعه را به مناصب حكومتي مي‌گمارند. گذشته از ترويج تشيع از سوي علما براي بررسي چنين رويدادي، نقش ناكارآمدي اجتماعي و فكري تصوف را نيز نبايد ناديده گرفت. نبود قوانين لازم، فقدان ظرفيت ساختاري لازم در طريقت صوفيانه براي برون‌رفت از مشكلات و شئون مختلف تدبير و اداره كشور، بي‌اعتنايي به ظواهر شرعي و تضاد در سيره عملي تصوف بعد از دست‌يابي به حكومت از جمله مسائلي است كه بستر لازم را براي تحكيم بيش از پيش موقعيت فقيهان شيعي فراهم مي‌كند. نوشتار پيش رو، تحقيقي كتاب‌خانه‌اي و تحليلي در اين باره است.