كليدواژه :
كاربري زمين , دياگرام ويلكوكس , تصاوير ماهواره اي , دشت كرمان
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: كاربري زمين همواره يكي از مهم ترين شاخص‌هايي بوده است كه انسان از طريق آن محيط‌زيست خود را تحت تاثير قرار داده است. كاربري فعاليتي است كه انسان از طريق مصرف منبع هاي طبيعي زمينه هاي رشد و پيشرفت اجتماعي اقتصادي خود را فراهم كرده و در عين حال ساختارها و فرآيندهاي موجود در محيط‌زيست را تغيير مي‌دهد.يكي از مهم ترين منبع هايي كه در اين دهه از طريق تغيير كاربري زمين مورد آسيب قرار گرفته است، منبع هاي آب بويژه آب زيرزميني است. با توجه به اهميت منبع هاي آب زيرزميني در تامين آب شرب و كشاورزي، پايش كيفي و توزيع زماني و مكاني روند تغييرهاي آن، از مبحثهاي مهم در برنامه‌ريزي و مديريت منابع آب است. از اين رو تحقيق حاضر به بررسي اثرهاي ناشي از تغيير كاربري بر كيفيت آب زيرزميني در دشت كرمان مي پردازد. مواد و روش ها:براي تهيه نقشه كاربري زمين دشت كرمان از تصويرهاي ماهواره لندست 5، 7 و 8 كه به ترتيب داراي سنجنده هاي tm (1365)، etm+ (1380) و سنجنده oli (1395) مي باشند، استفاده شد. همچنين به منظور بررسي روند تغييرهاي كيفي منبع هاي آب زيرزميني دشت كرمان از آمار و اطلاعات سال هاي 1381 و 1396 استفاده شد. سپس نقشه هاي پارامترهاي كيفي در محيط arc gis 9.3 ترسيم شد. در ادامه اين نقشه ها با استفاده از طبقه بندي براي مصرف هاي كشاورزي بر اساس روش ويلكوكس پهنه بندي شدند و منطقه هاي بحراني و آلوده روي آنها مشخص گرديد.نتايج و بحث:با استفاده از تصويرهاي ماهوارهاي منطقه مورد بررسي به سه واحد كاربري تقسيم شده است. اين واحدها شامل منطقه هاي مسكوني، زمين كشاورزي و زمين مرتعي است. كيفيت آب كشاورزي را از روي دياگرامي به نام دياگرام ويلكوكس به دست آمد. نقشه‌هاي پهنه‌بندي مكاني پارامترهاي آب زيرزميني براي مصرف هاي كشاورزي بر اساس روش ويلكوكس ترسيم شده است. در نهايت با روي هم انداختن لايه هاي sar و ec با نرم افزار arcgis9.3 وضعيت كيفي آب منطقه براي مصرف هاي كشاورزي بر اساس طبقه بندي ويلكوكس در سال هاي 1375 و 1393 تهيه شد (شكل 6) و مساحت هر كدام از گروه ها محاسبه گرديد. ;نتيجه گيري:همچنين تغييرهاي كاربري نشان داد كه در كلاس كاربري مرتع روند كاهشي اتفاق افتاده است. به‌طوري‌كه در مدت 30 سال 691.1 كيلومترمربع از سطح زمين هاي مرتعي كاهش‌يافته است. همچنين سطح زمين هاي كشاورزي و منطقه هاي مسكوني افزايش يافته، كه اين افزايش به مراتب بيشتر از زمين هاي كشاورزي است. بر اساس طبقه بندي ويلكوكس پارامترهاي ec و sar در مدت اين دوره روند رو به افزايش داشته، ولي روند افزايش پارامتر ec بيشتر بوده است. براي پارامتر ec، كمابيش بيشتر منطقه داراي ميزان بالايي از اين عنصر مي‌باشد، كه شدت آن در قسمت هاي غرب منطقه بيش از ديگر منطقه ها است و با گذشت زمان بر شدت آن افزوده شده است. براي عنصر sar نيز بررسي ها نشان داد كه ميزان اين عنصر در سال 1380 در تمامي منطقه در كلاس خوب قرار داشته و در سال 1393 بخش هاي غربي منطقه مورد بررسي در كلاس متوسط قرار گرفته است.
چكيده لاتين :
Introduction: Land use has always been one of the most important indications of the adverse impact of mankind on their environment. It is an activity that human beings, through using natural resources, contribute to their socio-economic development and at the same time, alter the processes and structures within the environment. One of the most important sources that have been damaged during the past decades through land use change is water resources, especially groundwater. Considering the importance of groundwater resources in supplying drinking water and agriculture, qualitative monitoring and spatial and temporal distribution of the process of its changes are important issues in planning and managing water resources. Therefore, the present research investigates the effects of changing the use of groundwater quality in Kerman Plain.
Material and methods: Land maps of Landsat 5, 7 and 8 were used for land use mapping in Kerman Plain. These are TM (1987), ETM + (2002) and OLI (2017) sensors, respectively. Also, in order to investigate the process of qualitative changes of groundwater resources in Kerman Plain, statistical data and information of 2002 and 2017 were used. Then, the maps of quality parameters were mapped to the ArcGIS 9.3 environment. Afterward, these maps were zoned to agricultural classes using Wilcox classification and the critical and contaminated areas were identified. . Spatial zonation maps of groundwater parameters for agricultural purposes were plotted based on Wilcox method. Finally, by coating the SAR and EC layers with ArcGIS9.3 software, the water quality status of the region for agricultural use according to Wilcox classification in 1996 and 2014 the area of each group was calculated.
Results and discussion: Using satellite images of the studied area, it was divided into three user units. These units included residential areas, agricultural lands, and rangelands. The quality of agricultural water was obtained from a diagram called the Wilcox Diagram. Land use change showed that a decrease has occurred in the pasture user's class. In the course of 30 years, while 1.691 km2 of rangelands have been decreased, the area of agricultural land and residential areas has been increased. The increase was far more in residential areas than agricultural lands.
Conclusion: According to the Wilcox classification, the EC and SAR parameters were increased during this period, but the trend of increase in the EC parameter was higher. For the EC parameter, almost the majority of the region had a high level of this element, which is more intense in the western parts of the region than in other regions and has been increasing over time. For the SAR element, studies have shown that the amount of this element was in the good class in all areas of the region in 2002, except for the western parts of the study area which were in the middle class in 2014.
