پايش و پيش بيني روند تغييرات پهنه هاي ماسه اي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل زﻧﺠﻴﺮه ماركف _ ca (مطالعه موردي: دشت ابوغوير دهلران، استان ايلام)

Monitoring and predicting the trend of sand zone changes using the CA-Markov model (case study: Abu Ghovair Plain, Dehloran, Ilam Province)

سابقه و هدف:مديريت اصولي كاربري اراضي مستلزم در اختيار داشتن اطلاعات دقيق و به هنگام در قالب نقشه است. با توجه به تغييرات گسترده و غيراصولي كاربري اراضي ازجمله تخريب منابع طبيعي در سال‌هاي اخير، بررسي چگونگي تغييرات پوشش اراضي در طول دوره‌هاي زماني با استفاده از تصويرهاي ماهواره‌اي امري ضروري است ازآنجاكه حفاظت از منابع طبيعي نيازمند پايش و بررسي مداوم يك منطقه است، امروزه براي شناسايي و پيش‌بيني روند تغييرات و تخريب اراضي از مدل‌هاي تغيير كاربري اراضي استفاده مي شود. يكي از مدل هاي پركاربرد در پيش بيني تغييرات كاربري اراضي مدل سلول‌هاي خودكار ماركف مي باشد. تحقيق حاضر با هدف پايش تغييرات كاربري اراضي دشت ابوغوير دهلران در سال هاي گذشته و پيش بيني وضعيت آنها در 13 سال آينده صورت گرفته است. مواد و روش ها: در اين پژوهش بمنظور آشكارسازي تغييرات كاربري منطقه موردمطالعه از تصاوير سنجندههاي tm، etm+و oli ماهواره لندست به ترتيب در سال‌هاي 1369، 1382 و 1395 استفاده شد. پس از اعمال تصحيح هاي هندسي و اتمسفري بر روي تصاوير، نقشه كاربري مربوط به هر سال تهيه شد سپس براي مدل‌سازي تغييرات كاربري اراضي با استفاده از مدل سلول‌هاي خودكار ماركف براي افق 1408، ابتدا با استفاده از روش زنجيره ماركف در نرم‌افزار idrisi selva نقشه كاربري سال‌هاي 1369 و 1382 بعنوان ورودي مدل انتخاب شد و 13 سال پيش‌بيني تغييرات تا سال 1395 مدنظر قرار گرفت تا ماتريس احتمال تغييرات كاربري‌ها حاصل شود. در ادامه با استفاده از روش camarkov داده‌هاي حاصل از روش زنجيره ماركف و نقشه كاربري سال 1395 بعنوان داده‌هاي ورودي، براي روش سلول‌هاي خودكار ماركف بكار گرفته شد. نتايج و بحث:نتايج حاصل از پايش تصاوير ماهوارهاي، سالهاي 1369تا 1395 بيانگر افزايش تدريجي پهنه هاي ماسه اي به ميزان 62 كيلومترمربع و حركت آن به سمت مراتع ضعيف و بوته‌زارها مي باشد. سطح زمينهاي كشاورزي نيز افزايش 4 برابري داشتهاند بطوري‌كه در انتهاي دوره به اندازه 58.67 كيلومترمربع بر وسعت آنها افزوده شده است. زمين هاي مسكوني نيز در طول اين سالها گسترش يافته و از وسعت بوته زارها بهشدت كاسته شده است پس از پايش تغييرات، نقشه سال 1395 توسط مدل شبيه سازي شد. ارزيابي ميزان تطابق نقشه شبيه‌سازي‌شده و نقشه واقعي با شاخص كاپا 78 درصد صحت مدل را تاييد كرد. پس از اطمينان از صحت مدل، بمنظور پيش بيني تغييرات در طول سال هاي آتي، نقشه 1408 تهيه شد. نتايج حاصل از آشكارسازي تغييرات در سال 1408 گوياي آن است كه در صورت ادامه روند موجود بر وسعت پهنه هاي ماسه اي افزوده خواهد شد و 15 درصد منطقه را مي پوشانند، بيشترين افزايش سطح در اين دوران در بخش مياني متمايل به جنوب شرق به سمت جنوب حوزه رخ خواهد داد. وسعت بوته زارها نيز به ميزان 13 كيلومترمربع كاهش خواهد داشت. روند تغيير كاربري اراضي كشاورزي همچنان روند روبه رشدي داشته و در افق 1408، 10 درصد از منطقه را شامل خواهند شد.نتيجه‌گيري:مقايسه نقشه شبيه‌سازي‌شده سال 1395 توسط مدل و نقشه واقعي با شاخص كاپا نشان داد كه مدل سلول‌هاي خودكار ماركف، مدلي مناسب براي پيش بيني تغييرات كاربري اراضي است و مي‌تواند وضعيت آينده كاربري اراضي و پوشش گياهي را با دقت مناسبي پيش‌بيني كند.

Introduction: Principal land use management requires accurate and timely information in the form of maps. Considering the widespread and unsustainable changes in land use, including the destruction of natural resources in recent years, it is essential to study the changes in land covers over the time using satellite imagery. Because the conservation of natural resources requires continuous monitoring of an area, land-use change models are now used to identify and predict land-change trends and land degradation. One of the most widely used models in predicting land use change is the automated Markov chain model. The purpose of this study is to monitor land use changes in Abu Ghovair Plain in the past years and predict their status in the next 13 years. Material and methods: In this study, in order to detect the changes in the study, TM, ETM+, and OLI images of Landsat satellite were used in the years 1990, 2003 and 2016, respectively. After applying geometric and atmospheric corrections to images, the land use map was created for each year. Then, to predict the changes in 2029 using the Markov chain in the Idrisi Selva software, the mapping of the years 1990 and 2003 were selected as the input to the model. Then, 13 years of forecasting changes were considered until 2016 to get the matrix of the likelihood of user changes. Then, data from the Markov chain method and the map of 2016 were used as input data for the CA-Markov cell method. Results and discussion: The results of monitoring satellite images from 1969 to 2016 indicated a gradual increase in sandy areas by 62 km2 and its movement towards poor rangelands and shrubs. The agricultural lands were increased so that at the end of the period their size has increased by 67.68 km2. Residential land has also been expanded over the years, and the size of the shrubland has been reduced. After tracking the changes, the 2016 map was simulated by the model. Evaluating the accordance between the simulated map and the actual map with the Kappa index confirmed the accuracy of the model. Then, the 2029 map was prepared to predict the changes over the coming years. The discovery of changes in 2029 indicated that if the current trend continues, the area of the sand zones will increase to the extent of covering 15% of the area. In this period, the most changes will occur in the middle part of the southeast to the south of the area. The size of the shrubland will decrease by 13 km. The changes in agricultural lands continue to grow and will encompass 10% of the whole region in 2029. Conclusion: Comparison between the simulated map of 2016 generated by the model and actual map with Kappa index showed that Auto-Markov model is a suitable model for predicting land use change and can be used to accurately assess the future status of land use and vegetation.