تحليل ويژگي هاي مضموني، بصري و ساختاري در محراب هاي زرين فام دوره ايلخاني

Analysis of Thematic, Visual and Structural Characteristics of the Gilded Mihrābs During Ilkhanate Era

در سراسر تاريخچۀ سفالگري و از ميان تمام شيوه‌هاي تزئين سفال، لعاب زرين‌فام به سبب درخشش و انعكاس طلاگونه‌اش همواره مورد توجه و تحسين همگان بوده‌است. كاشي‌هاي طلايي يا كاشي‌هاي زرين‌فام با آغاز قرن 7ق به تزيين محراب‌ها راه پيدا كردند. اين شاهكارهاي به جاي مانده ‌از اعصار خوارزمشاهي، مغول، ايلخاني و حتي تيموري، نشان دهندۀ اوج به كارگيري تكنيك‌هاي تزئيني براي ساخت محراب‌ها هستند؛ ليكن از ميان نمونه‌هاي برجاي مانده در دوره‌هاي تاريخي مختلف، محراب‌هاي زرين‌فام دورۀ ايلخاني از كثرت و تنوع بيشتري برخوردارند. از همين رو، اين پژوهش مي‌كوشد با رويكردي زيباشناسانه، به مطالعۀ اجزاي كالبدي و كاربرد عناصر بصري در محراب‌هاي زرين‌فام دورۀ ايلخاني بپردازد. پرسش مقالۀ حاضر اين است كه در اجزاي كالبدي محراب‌هاي زرين‌فام دورۀ ايلخاني چه ويژگي‌هايي وجود دارد؟ براي دستيابي به پاسخ، در گام نخست تلاش شده تمامي محراب‌هاي زرين‌فام موجود از دورۀ ايلخاني شناسايي شود. سپس به منظور كشف كيفيت اجزاي كالبدي آثار، ويژگي‌هاي مضموني، بصري و ساختاري محراب‌هاي زرين‌فام اين دورۀ تاريخي تحليل و بررسي مي‌شود. نتايج كلي تحقيق بر اين نكته تاكيد دارند كه محراب‌هاي زرين‌فام دورۀ ايلخاني از كيفيتي مطلوب در اجزاي كالبدي آثار برخوردارند، ليكن اين كيفيت در ادوار پاياني دورۀ ايلخاني دچار افت شديدي شده و بسياري از ويژگي‌هاي مثبت و درخشان اين آثار رنگ باخته است.

Throughout the history of pottery and among all the styles of pottery decoration, gilded glaze has always fascinated people for its glow and reflection. The golden or gilded tiles began to be used for decorating mihrābs at the beginning of the 7th century. These masterpieces remaining from the Khārazmshāhi, Mongol, Ilkhanate, and even Timurid periods represent the epitome of decorative techniques utilized for the construction of mihrābs, but among the monuments remaining from various historical periods, gilded mihrābs built in the Ilkhanate period are of particular importance due to their abundance and diversity. Therefore, this research sets out to study the physical components and the application of visual elements in the gilded mihrābs built in the Ilkhanate era from an aesthetic approach. The main question of the present article is “What are the characteristics of physical components used in gilded mihrābs of the Ilkhanate period?” In order to answer this question, in the first step, all the gilded mihrābs remaining from the Ilkhanate period are investigated. Then, to analyze the quality of the physical components of these works, the thematic, visual and structural characteristics of gilded mihrābs in this historical period are analyzed. The results highlight the fact that the gilded mihrābs built during the Ilkhanate period are of desirable quality in the physical components, but this quality has deteriorated near the end of the Ilkhanate era, and many of the bright and luminous features of these works have been lost.