بررسي كتاب طب منظوم اثر عبدالكريم اعرج متخلص به عجزي (قرن هشتم قمري)

زمينه و هدف: نسخ خطي يكي از گران‌بهاترين آثار هر ملتي به شمار مي‌رود. يكي از اين آثار ارزشمند و نفيس، نسخه منحصر به فرد طب منظوم اثر حكيم عبدالكريم اعرج متخلص به عجزي است كه با شماره 757 در كتابخانه مدرسه عالي سپهسالار با خط نستعليق كتابت شده است. هدف از شناسايي اين اثر آشنايي با مفاهيم پزشكي قرن 8، بيماري‌ها و روش درمان آن‌ها است.مواد و روش‌ها: اين تحقيق بر اساس روش مروري ـ كيفي جامعه مورد مطالعه، منظومه طبي «طب منظوم عجزي» پس از رؤيت و استخراج ويژگي‌هاي آن با روش تحليل محتوا، تحليل و بررسي شده است. سپس با روش تصحيح علمي و مطابق اصول نگارش امروزي تدوين شده است. بيماري‌هاي نام‌برده‌شده در اين اثر به صورت جدول در پايان پژوهش موجود است. سپس به بررسي كمي و كيفي اين منظومه با يكي از مهم‌ترين منظومه‌هاي طبي پيش از اين اثر پرداخته است.يافته‌ها: نسخه منحصر به فرد «طب منظوم» حاوي اطلاعات طبي قرن هشتم است. اين اثر شامل كليات و مقدمات علم طب، بيان احكام ادويه مفرد، احكام تغذيه، معرفي حدود 135 بيماري از سر تا پا و علاج آن‌ها، بيان انواع تب و راه‌هاي درمان آن‌ها، انواع گزيدگي و سخنان مفيد براي طبيبان است. همچنين به اخلاق پزشكي به خوبي در اين منظومه اشاره شده است.نتيجه‌گيري: سراينده اين منظومه به علت طبيب‌بودن از اطلاعات طبي لازم و دانش ادبي كافي براي سرايش اين منظومه برخوردار بوده است. او علاوه بر تجربيات خود از آثار معتبر طبي گذشته نيز براي درمان بيماري‌ها و ساختن انواع داروها بهره برده است. از ويژگي‌هاي اين منظومه انتقال مفاهيم پزشكي به صورت ساده و موجز است. اين منظومه در مقايسه با منظومه مشابه پيش از آن، از نظر كميت و كيفيت بيان مطالب و مفاهيم پزشكي درخور توجه است. شناخت و معرفي اين منظومه راهي براي بهره‌بردن از سرمايه‌هاي علمي ـ ادبي آن بايسته است.