بررسي جمعيت‌شناختي و فرهنگي - اجتماعي ترجيح جنسيتي در ايران

Demographic and Socio-Cultural Study of Gender Preference in Iran

پژوهش حاضر با رويكردي جمعيت‌شناختي و اجتماعي - فرهنگي، برخي از مهم‌ترين الگوها و تعيين‌كننده‌هاي مرتبط با مسئلۀ ترجيح جنسيتي را مطالعه و بررسي مي‌كند. جوامع انساني در دهه‌هاي اخير پيشرفت‌هاي مهم و تغييرات شگرفي را تجربه كرده‌اند كه از آنها با نام يك انقلاب اجتماعي به‌مراتب مهم‌تر، يعني «انقلاب در نقش‌هاي جنسيتي»، ياد مي‌شود؛ اما پديدۀ ترجيح جنسيتي مانند قبل به‌منزلۀ مسئله‌اي اجتماعي در جوامع انساني معاصر مشاهده مي‌شود؛ به‌طوري كه بررسي پيشينه و ادبيات پژوهش در اين مقاله بيانگر دو اصل عمده است: يكي اصل فراگير و همه‌جايي‌بودن مسئلۀ ترجيح جنسيتي و ديگري، اصل تداوم و هميشگي‌بودن آن. مباحث تجربي اين مقاله مبتني بر تجزيه‌وتحليل‌هاي بررسي پيمايشي است كه جمعيت نمونۀ آن را درمجموع تعداد 3667 نفر از مردان و زنان 15‌سال و بالاتر ساكن در مناطق شهري و روستايي شهرستان‌هاي اسفراين، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرم‌آباد، گنبدكاووس، محمودآباد و همدان تشكيل مي‌دهد. مطابق نتايج پژوهش حاضر بيشترين نسبت ترجيح‌هاي جنسيتي مربوط به كساني است كه ترجيح مي‌دهند به تعداد مساوي فرزندان دختر و پسر داشته باشند؛ اما همين گروه نيز چنانچه به تعداد مساوي فرزندان دختر و پسر دست نيابند، به‌طور بالقوه تمايل دارند فرزندآوري‌شان را براي دست‌يابي به چنين ترجيحي ادامه دهند. همچنين نسبت كساني كه فرزند پسر را ترجيح مي‌دهند بيشتر از كساني است كه فرزند دختر را ترجيح مي‌دهند؛ بدين ترتيب، دوسوم افراد به شكل‌هاي مختلف به ترجيح جنسيتي تمايل دارند و تنها يك‌سوم افراد هيچ‌گونه ترجيح جنسيتي ندارند. در عين حال، نتايج اين پژوهش تأييدكنندۀ وجود رابطه بين اين الگوهاي ترجيح جنسيتي و سه دسته تعيين‌كننده‌هاي عمدۀ مشتمل بر متغيرهاي پايه مانند سن، جنس و تحصيلات، متغيرهاي جمعيت‌شناختي و متغيرهاي مرتبط با نگرش جنسيتي است.

This study presents research-based evidence to examine the patterns and determinants associated with gender preference in Iran from demographic and socio-cultural perspectives. The importance of such studies lies in the fact that despite substantial progress in contemporary societies leading to a more important social revolution so-called ‘revolution in gender roles’, gender preference still exists in human societies. In his book titled A General Theory of Gender Stratification, Blumberg (1984) has simply and clearly documented this issue: 'remember the Golden Rule: He who has the gold makes the rules'. In fact, the large body of literature reviewed in this article also indicates that gender preference has substantially persisted as a social problem throughout human societies.