توسعه شبكه مناطق حفاظتي با به كار‌گيري رويكرد برنامه‌ريزي سيستماتيك در ايران

Development of the conservation area network using systematic conservation planning approach in Iran

با توجه به اهميت حفاظت از تنوع‌ زيستي كشور، انتخاب مناطق حفاظتي صحيح كهمعرف خوبي از تنوع زيستگاه­ها و گونه‌هاي حيات‌وحش كشور باشند، امري ضروري است. لذا اين مطالعه با هدف بررسي ميزان كارايي شبكه فعلي مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محيط زيست در حفاظت از تنوع زيستي كشور و معرفي مناطق جديد جهت افزايش كارآيي اين شبكه با استفاده از رويكرد برنامه‌ريزي سيستماتيك به ­انجام رسيده است. بدين منظور 126 جانشين تنوع زيستي متشكل از 20 گونه پستاندار،20 گونه پرنده، 53 گونه خزنده، 10 گونه دوزيست، 19 اكورژيون و 4 منطقه با غناي بالاي گونه‌هاي تك‌لپه اي اندميك مورد استفاده قرار گرفته و ميزان حفاظت از آن­ها بررسي شد. نتايج نشان مي‌دهد كه براي 43 گونه از مهره‌داران، 11 اكورژيون و نيمي از مناطق با غناي گونه‌اي بالاي گياهان تك‌لپه اي اندميك كم­تر از 10 درصد از مناطق واجد حفاظت، در درون شبكه مناطق حفاظتي موجود جاي دارند. هم­چنين استفاده از نرم‌افزار برنامه‌ريزي سيستماتيك حفاظت Marxan به ­منظور معرفي مناطق تكميلي جديد به شبكه فعلي مناطق تحت حفاظت كشور نشان مي‌دهد كه بايد حدود 20 الي 30 درصد از سطح كشور تحت حفاظت قرار گيرد. به علاوه، حدود 15 درصد از سطح كشور در حفاظت از تنوع زيستي آن غيرقابل جايگزين هستند. لذا نتايج اين مطالعه با معرفي مناطق تكميلي براي شبكه مناطق حفاظتي كشور با رعايت موارد مهمي ازجمله حداقل وسعت (كم­ترين هزينه ممكن)، حداقل تعارض با جوامع انساني و بيش­ترين كارآيي در حفاظت از تنوع زيستي مي‌تواند مورد استفاده سازمان حفاظت محيط زيست ايران قرار گيرد.

Considering the importance of conservation of biodiversity in the country, the proper selection of conservation areas representing wildlife and habitat diversity of the country is essential. Therefore, we conducted this study to evaluate the performance of current conservation area network in conservation of biodiversity throughout the country and to introduce new conservation areas to improve biodiversity coverage inside the network by applying systematic conservation planning. To do so, a number of 126 biodiversity surrogates including 20 mammals, 20 birds, 53 reptiles, 10 amphibians, 19 ecoregion classes and 4 high species richness classes of monocotyledon endemic plants were chosen and their current conservation level were investigated. The results indicated that for 43 vertebrates, 11 ecoregion classes and 2 class of endemic monocotyledons less than 10% of available geographical ranges are under conservation inside the present conservation area network. Moreover, the application of the conservation planning software Marxan to introduce new complementary conservation areas to current network indicated that about 20% to 30% of the country area should be conserved. Moreover, 15% of the country area is completely irreplaceable in conservation of its biodiversity. The result of this research suggests new areas to the department of environment of Iran to be introduce to the current conservation area network. While, it considers important factors such as the least possible area and anthropogenic conflicts and the highest efficiency in conservation of biodiversity.