تحليل فضايي ميزان تناسب محيطي شهر شيراز با استفاده از روش مناسبت محيطي

Spatial analysis of Environmental Suitability of Shiraz City Using Environmental Suitability Analysis

در دهه‌هاي اخير، رشد و گسترش شهرها به‌صورتِ بي‌رويه و شتابان صورت گرفته است. اين رشد بي‌رويه، پيامدهايي نظير نابودي اراضي كشاورزي و گسترش به‌سمتِ پهنه‌هاي آسيب‌پذير (نظير حوضه‌هاي سيلابي، مناطق مخاطره‌آميز از‌جهتِ لرزه‌خيزي و نيز شيب‌هاي نامناسب) داشته است كه باعث به‌هم‌خوردن تعادل و پايداري اكولوژيكي شهر‌ها شده است. در اين ارتباط، شهر شيراز به‌عنوان يكي از كلان‌شهرهاي كشور شاهدي بر اين مدعاست كه رشد كالبدي آن بدون برنامه‌ريزي و ملاحظات زيست‌محيطي، سبب گسترش به‌سوي پهنه‌هاي آسيب‌پذير از‌منظرِ مخاطرات محيطي و اكولوژيكي شده است. در‌واقع در رشد و گسترش فضايي شهر شيراز، تناسب محيطي يا هماهنگي با شرايط و بسترهاي محيط زيستي و اكولوژيكي رعايت نشده است؛ آنچه كه كمّ و كيف آن نيازمند ارزيابي علمي است. لذا، براي ارزيابي ميزان تناسب محيطي شهر شيراز در چارچوب روش تحقيق توصيفي- تحليلي، از فنون تحليل مناسبت محيطي استفاده شد. در ادامه با توجه به ساختار اطلاعات موجود و قابليت به‌كارگيري آن در سيستم‌هاي رايانه‌اي، از ميان فنون تحليل مناسبت محيطي، فن تركيب خطي انتخاب شد. سپس معيارهاي توپوگرافيك و اكولوژيك شاملِ شيب، ارتفاع، پهنه‌بندي خطر زلزله و اراضي كشاورزي و باغي انتخاب شد و بر‌اساس فن تركيب خطي رتبه‌بندي شدند. سپس اين معيارها با توجه به اهميت‌شان تركيب شدند و نقشۀ نهايي ميزان تناسب محيطي به‌دست آمد. نتايج نشان داد كه از كل مساحت شهر، 38/6 درصد را پهنه‌هاي نامناسب،‌ 38/5 درصد پهنه‌هاي كمتر مناسب و تنها 22/8 درصد را پهنه‌هاي مناسب تشكيل مي‌دهد. وضعيتي كه ميزان تناسب محيطي پايين شهر شيراز را نشان مي‌دهد.

Urban Physical development has been the major concern of urban planners during recent years, therefore, better understanding of urban and its development is necessary for sustainable development. Urban physical development resulted to destroying Agricultural lands, moving to hazardous areas like flooding areas, hazardous earthquake areas, unreliable slopes which in fact damages ecological balance and sustainability in cities. Shiraz, as an example, shows that urban physical development due to rapid growth of population and lack of ecological and environmental considerations results in development of city to hazardous ecological and natural areas. This research is to answer following question: Is physical development of Shiraz city happened toward natural hazardous areas and occurred in farmlands and gardens during 1956-2006?The aim of this research is remarking which areas developed in natural and environmental vulnerable area. Urban sustainability means ecological-physical balance which considers natural and environmental urban physical development. Analysis of these variables was performed by linear combination technique with regard to information structure and its ability to be used in computer systems. After choosing ecological and topographical criteria like slope, height, dangerous earthquake areas and farmland were graded by linear combination. Then, these criteria were analyzed and combined by ArcGIS software tools. The results showed that from the total area of the city, 38.6 percent are unfavorable zones, 38.5 percent lower zones and only 22.8 percent comprises the appropriate zone. This situation indicates that the environmental suitability of Shiraz city is low.