تحليل زماني – مكاني توفان‌هاي تندري در ايران

توفان‌تندر يك مخاطرۀ مهم آب‌وهوايي است كه خسارات زيادي به بخش‌هاي مختلف وارد مي‌كند. از اين‌رو بررسي زمانيمكاني آن مي‌تواند كمك زيادي به شناخت قانونمندي‌هاي وقوع و تعيين پتانسيل مناطق مختلف نمايد. اين مطالعه با هدف تحليل زماني مكاني توفان‌هاي تندري در ايران بر اساس جديدترين آمار ساعتي به انجام رسيده است. به اين منظور داده‌هاي ساعتي هواي حاضر مربوط به توفان‌هاي تندري 42 ايستگاه سينوپتيك كشور در 7 كد (وضعيت) متفاوت، از بدون بارش گرفته تا همراه با گردوغبار و تگرگ سنگين، در 8 نوبت از شبانه‌روز در يك دورۀ 37‌ساله (1980 تا 2016) از سازمان هواشناسي كشور اخذ شد. سپس با روش تحليل خوشه‌اي سطح كشور بر پايۀ فراواني‌هاي وقوع به چهار منطقه تقسيم و رخداد پديده در هر منطقه تحليل شد. آنگاه با استفاده از سه آزمون منكندال، رگرسيون خطي و تخمين‌گر شيب سن روند زماني وقوع پديده در كشور بررسي گرديد. نتايج تحقيق نشان داد بيشترين توفان‌هاي تندري در شمالغرب و غرب كشور حوالي ايستگاه‌هاي اروميه، تبريز، خوي، خرم‌آباد، و نيز جنوب كشور حوالي ايستگاه بوشهر رخ مي‌دهد. در مقياس‌هاي فصلي و ماهانه، بيشترين فراواني رخداد پديده، مربوط به فصل بهار با حداكثر ماه مي است. در فصل بهار شمال‌غرب، تابستان سواحل شمالي و شمال‌غرب، پاييز مناطق جنوب‌غرب و غرب، و زمستان سواحل جنوب و جنوب‌غرب كشور شاهد رخداد توفان‌تندر بيشتري است. در مقياس ساعتي مشخص شد كه وقوع توفان با توجه به دماي هواي مناطق به تأخير مي‌افتد؛ به‌طوري‌كه در مناطق گرم در بامداد و اوايل صبح و در مناطق سرد در هنگام غروب و اوايل شب اتفاق مي‌افتد. اما به طور كلي بيشترين رخدادها مربوط به ساعت 21:30 محلي و سپس با اندكي اختلاف، ساعت 18:30 است. در اكثر ايستگاه‌ها روند وقوع تعداد توفان‌هاي تندري افزايشي است.